در چند سال گذشته، بسیاری از مردم درباره اضطراب، افسردگی و بسیاری از شرایط دیگر سلامت روان بی اطلاع بودند؛ اما خوشبختانه اخیرا اطلاعات مردم در این باره زیاد شدهاست. هرکدام از شما تا به حال در مورد اضطراب و استرس شنیدهاید و تا حدودی با اثرات منفی که آنها روی بدن شما میگذارند آشنایی دارید؛ اما ممکن است ندانید که مراقبت از سلامت روان بخش مهمی از داشتن یک زندگی شاد، سالم و مثبت است. از اینرو در این مطلب به بررسی سلامت روان، معرفی بیماریهای رایج روانی و همچنین ارائه راهکارهایی برای بهبود سلامت روان خواهیم پرداخت.
تعریف سلامت روان
سلامت روانی به وضعیت سلامت روحی، روانی و اجتماعی ما اشاره دارد. هنگامی که مردم در مورد سلامت روان فکر میکنند، اغلب اختلال دوقطبی، اضطراب یا تنهایی در ذهن آنان نقش میبندد، اما داشتن سلامت روانی مناسب فقط به این معنی نیست که شما بیمار روانی نباشید! بلکه به این معنی است که شما میتوانید زندگی روزمره (و مشکلات بالقوه آن) را با آرامش ادامه دهید.
یکی از تعاریف جامع و تاثیرگذار سازمان بهداشت جهانی (WHO) درباره سلامت روان میگوید: “سلامت روان یک وضعیتی است که هر فرد تواناییهای خود را درک کرده و میتواند در فشارهای طبیعی زندگی، به طور مستمر و کارآمد، عمل کرده و به جامعه خود کمک کند.”
جالب است بدانید که طبق یک نظرسنجی در سال ۲۰۱۸ که توسط انجمن روانشناسی آمریکا (APA) انجام شده است، نسل نوجوانان و بزرگسالان، بین دهه ۱۹۹۰ تا اواسط سال ۲۰۰۰ ، بیشترین احتمال ابتلا به بیماریهای سلامت روانی را دارند.
اهمیت سلامت روان
بیماریهای جسمی مانند سرطان، فشار خون بالا و دیابت بر سلامت افراد تاثیرگذار هستند و ما تمام تلاش خود را برای رفع آنها میکنیم. از انتخاب رژیم غذایی مناسب گرفته تا ورزش و دارو و مراجعه به دکتر. اما متأسفانه، بسیاری از ما نسبت به سلامت روان بیتفاوت هستیم. واقعیت این است که سلامت روان هم به همان اندازه، شاید هم بیشتر، مهم است.
اگر شما فردی هستید، که حدود ۶۰ ساعت در هفته کار میکنید و زمان کمی برای برای تفریح و سرگرمی دارید، شاید فکر کنید که این شرایط موقتی است و فعلا باید سخت کار کنید! اما اینطور نیست؛ بدن شما از لحاظ جسمی و روانی خسته شده و دچار استرس میشوید. استرس نیز اگر مدیریت نشود، میتواند به همه چیز از جمله میگرن، خستگی و ناراحتی معده و حتی سوء مصرف الکل، تحریکپذیری، اختلال خواب و افسردگی منجر شود.
این مثالها نشان میدهد که چگونه مراقبت از سلامت روان ما اهمیت دارد. در واقع سلامت روان شما بر هر عنصری در زندگی شما تاثیر میگذارد؛ از عملکرد کار شما گرفته تا روابط شما با دیگر افراد.
به گفته وزارت بهداشت و خدمات انسانی آمریکا (HHS)، برخی از علائم زودرس هشدار دهنده سلامت روان عبارت هستند از:
- خوردن بیش از حد یا خیلی کم
- خواب بیش از حد یا خیلی کم
- کمبود انرژی
- نوسانات خلقی
- احساس غم، فراموشی و یا ناراحتی
بیماری های رایج روانی
هنگامی که مردم در مورد سلامت روان فکر میکنند، صرفا به جنون، اختلالاتی مانند اختلال دوقطبی و اسکیزوفرنی فکر میکنند. اما اینها در زمینه بهداشت روان شایع نیستند. اختلال دوقطبی تنها حدود ۲.۶٪ و اسکیزوفرنی تنها ۱٪ از آمریکاییها را تحت تاثیر قرار دادهاست؛ در حالی که بیماریهای افسردگی با ۱۰٪ از این آمار و اختلالات اضطرابی با ۲۰٪، رایجترین بیماریهای روانی تلقی میشوند.
بهطور کلی به دلیل شایع بودن اضطراب و افسردگی، در ادامه نگاهی به شایعترین شرایط روحی و روانی افراد میاندازیم.
۱. اضطراب
اضطراب را تقریبا همه در زندگی خود تجربه کردهاند و به عنوان بخشی از زندگی است. برای مثال ممکن است قبل از اولین قرار کاری به دلیل بسته نشدن زیپ لباس خود عصبی شوید؛ در این حالت شما احتمالا دچار اضطراب طبیعی و سالمی شدهاید، اما اگر اضطراب شما در حالت طبیعی بدون هیچ اتفاقی باشد، مشکل ساز خواهد شد.
برای یک فرد مبتلا به اختلال اضطراب، اضطراب از بین نمیرود و در طول زمان میتواند حتی بدتر شود؛ عوارض آن نیز میتواند فعالیتهای روزانه مانند عملکرد شغلی، کار مدرسه و روابط را تحت تاثیر قرار دهند. “
مؤسسه ملی سلامت روان در آمریکا (NIMH)
شکل کلی اضطراب شامل موارد زیر بوده که از شایعترین شرایط اضطراب است؛ این موارد در زنان بیشتر از مردان رایج هستند.
- اختلال اضطراب فراگیر (GAD)
- ترس و اضطراب اجتماعی
- حملات هراس
اگر شما نیمی از سال را بیش از حد نگران و مظطرب باشید، ممکن است اضطراب فراگیر (GAD) را تجربه کنید. این نگرانیها میتواند در مورد هر چیزی باشد؛ از شغل شما گرفته تا روابط و سلامت جسمی. همچنین اگر اغلب احساس غرور میکنید، تمرکز ندارید و یا اینکه خواب راحتی ندارید، دچار GAD شدهاید.
۲. افسردگی
بسته به آنچه در زندگی ما اتفاق میافتد، ممکن است یک روز هیجانزده و خوشحال باشیم اما روز دیگر غمگین یا عصبانی شویم. احساساتی مانند غم و اندوه، خشم و ترس و … یک بخش عادی از زندگی انسان است. اما زمانی که این احساسات شدید و پایدار میشوند، میتوانند نشانه افسردگی بالینی یا اختلال افسردگی باشند.
ما افسردگی را ممکن است حتی در طول روز یا در طول هفته نیز موقتی تجربه کنیم. به عبارتی غم و اندوه، یا احساس نا امیدی و پوچی، تحریکپذیری، احساس گناه، خستگی، کاهش یا افزایش وزن، تغییر در اشتها و از دست رفتن علاقه به سرگرمی یا چیزهایی که دوست دارید، از نشانههای افسردگی است.
۳. استرس
استرس و اضطراب دو پدیده روانی متفاوت از هم هستند. بسیاری از ما در برخی موارد با استرس مواجه شدهایم. استرس نیز بخشی از زندگی انسان است! استرس مرتبط با شغل، استرس مالی، استرس مربوط به یک رویداد مهم زندگی (مثل طلاق یا بیماری) یا استرس کلی مربوط به کار و مسئولیت های روزانه، از انواع استرس هستند.
جالب است بدانید که برخی از استرسها، استرس خوب تلقی شده و حتی میتواند یک عنصر حیاتی در حفظ انگیزه ما و در مسیر دستیابی به اهداف باشد. اما استرس بیش از حد و یا استرسی که در طی مدت زمان طولانی مدیریت نشود، میتواند تاثیر مخربی بر سلامت اجتماعی، احساسی و جسمی ما داشته باشد.
“استرس میتواند به روشهای بیشماری بروز کند؛ بعضی افراد نشانههای جسمی مانند سردرد و درد معده را تجربه خواهند کرد، در حالی که برخی دیگر نشانههای عاطفی مانند خشم و تحریکپذیری خواهند داشت.”
” معمولا افرادی که تحت تأثیر استرس طولانیمدت قرار میگیرند، احتمال ابتلا به عفونتهای ویروسی (مانند آنفولانزا و سرماخوردگی) بیشتری دارند. علاوه بر این، استرس مزمن ممکن است منجر به افسردگی، اضطراب، بیماری قلبی، فشار خون بالا و دیابت شود.”
مؤسسه ملی سلامت روان در آمریکا (NIMH)
اگر احساس میکنید که بیشتر از آنچه که باید دچار استرس شدهاید، ترس به خود راه ندهید، بلکه گام بردارید و اولویتهای خود را دوباره ارزیابی کنید. آیا میتوانید کار خود را کاهش دهید؟ اگر پاسخ منفی است، برخی از کارهایی که میتوانید برای مدیریت استرس (به عنوان مثال ورزش، خواب، مدیتیشن) انجام دهید را در برنامه خود بگنجانید. بدانید که انجام هر کارهای که سلامت ذهنی و جسمی شما را به خطر میاندازد، ارزش ندارد.
۴. سایر شرایط روانی
به جز اضطراب و افسردگی موارد زیر هم جزء اختلالات رایج روانی محسوب میشوند.
- افسردگی پس از زایمان
- اختلال عاطفی فصلی (SAD)
- اختلالات شخصیتی مانند اختلال شخصیت مرزی
- اختلالات خوردن (مانند بیاشتهایی عصبی و بولیمیا)
- اختلالات روانپریشی (مانند اسکیزوفرنی)
- اختلال استرس پس از سانحه
روش های بهبود سلامت روان
۱. حفظ کردن روابط
تنهایی یک بیماری همهگیر شدهاست! امروزه مردم بیشتر از همیشه به خاطر جدا شدن و حس تنهایی اضطراب و افسردگی را تجربه میکنند. تنهایی میتواند تأثیر چشمگیری بر سلامت ذهنی و عاطفی و سلامت جسمی شما داشته باشد. طبق مطالعات اخیر، تنهایی بر اضافه وزن و سیگار کشیدن نیز تأثیر زیادی دارد. در واقع تنهایی از جمله مسائلی است که به شدت روی زندگی تاثیر گذار بوده و عوارضی را به دنبال خواهد داشت که حتی طول عمر یک فرد را تا ۱۵سال میتواند کاهش دهد.
بنابراین یکی از بهترین روشهای محافظت از سلامت روان حفظ کردن روابط است. تجربه کردن رابطههای عاطفی به شما کمک میکند تا احساس کنید که بخشی از یک اجتماع هستید، معنای زندگی را بچشید و باعث میشود احساسات خود را پذیرفته و تقویت کنید؛ حتی به شما کمک خواهد کرد که متوجه شوید مردم در شرایط مختلف به شما اعتماد دارند.
همچنین در روابط خود به یاد داشته باشید که اعلام درخواست کمک، نشاندهنده ضعف نیست، بلکه نشانه قدرت است.
۲. ورزش کردن
تاثیر ورزش منظم بر سلامت روان فرد تایید شده است. اضطراب، افسردگی، استرس یا هر شرایط دیگر، بر تمام روند زندگی شما تاثیرگذار است. ورزش میتواند خواب شما را بهبود بخشد تا احساس آرامش بیشتری کنید. همچنین شما با ورزش کردن و تولید اندورفین (که اغلب به عنوان هورمونهای احساس خوب شناخته میشود)، در نهایت خلق و خوی بهتری پیدا خواهید کرد.
نیازی نیست که شما تمرینات شدید داشته باشید و حرفهای ورزش کنید، در واقع، فقط ۳۰ دقیقه پیادهروی در طول روز میتواند خلق و خوی شما و تنش را کاهش دهد. طبق نظر انجمن اضطراب و افسردگی آمریکا (ADAA)، تنها پنج دقیقه تمرین ورزش هوازی یا کاردیو میتواند اضطراب را کاهش دهد. برای بزرگسالان، میزان توصیه شده برای ورزش کردن، ۱۵۰ دقیقه در هفته (مانند دوچرخهسواری و پیادهروی) و ۷۵ دقیقه تمرین شدیدتر است.
بیشتر بدانید: ۲۹ راه در ایجاد انگیزه برای ورزش کردن
۳. به چالش کشیدن خود
حتی اگر فکر میکنید که در جای خوبی زندگی میکنید و بیشتر اهداف خود را به دست آوردهاید، بدانید که همیشه زمینههایی برای رشد وجود دارد و اهمیت داشتن اهداف برای آینده، نباید نادیده گرفته شود؛ بنابراین به زندگی خود نگاهی بیندازید و زمینهای برای رشد پیدا کنید. شاید شما بخواهید اندام ایدهآل داشته باشید، پول بیشتری برای بازنشستگی صرفهجویی کنید، یک کتاب منتشر کنید و یا حتی مهارت جدیدی کسب کنید؛ در هر حال آنچه را که به عنوان یک هدف به دنبال آن هستید، بنویسید. سپس برای دستیابی به این اهداف، تلاش کنید.
۴. تمرین کردن قدردانی
اگر تا به حال احساس اضطراب، استرس و افسردگی را بیش از حد تجربه کردهاید، احتمالا با یورش افکار بی پایان منفی آشنا هستید؛ اما بدانید که یک راه عالی برای مبارزه با تفکر منفی و بهبود سلامت روان، تمرین کردن قدردانی است.
روشهای بی شماری برای تمرین قدردانی در هر روز وجود دارد. کافی است ۱۰ تا ۱۵ دقیقه از زمان خود را در طول روز، به شکرگذاری از چیزهایی که دارید و به آن علاقمند هستید، اختصاص دهید؛ برای چیزهایی مانند سلامت، خانواده، آب و هوا و … .
۵. ارزیابی کردن خود
اضطراب، افسردگی و استرس میتواند بیش از اندازه زندگی شما را تحت تاثیر قرار دهد ؛ تا حدی که حتی شما نتوانید این موضوع را درک کنید! پس سعی کنید با بدن و ذهن خود ارتباط داشته باشید و به علائمی که مشاهده کنید، اهمیت دهید؛ چراکه میتوانید با این کار از بیماریهای روانی در خود جلوگیری کنید.
برای بررسی سلامت روان خود، سوالات زیر را از خود بپرسید:
- آیا من هنوز هم به همه چیز علاقمند هستم؟
- آیا من الکل بیشتری مصرف میکنم؟
- کیفیت یا کمیت خواب من چطور است؟
- اشتهای من تغییر کرده است؟ وزنم چطور؟
- آیا انرژی کمتری نسبت به قبل دارم؟
۶. انجام دادن مراقبه ذهنی
برنامهریزی ذهنی نوعی مدیتیشن است که به شما این امکان را میدهد تا تمرکز خود را روی آنچه که میخواهید بگذارید و حتی در برخی موارد کنترل افکار داشته باشید؛ این کار را میتوان در هر زمان و هر مکان انجام داد. هدف مراقبه ذهنی آگاه بودن ذهن به جای نگرانی در مورد آینده است. این کار، استرس را کاهش داده، روابط شما را بهبود بخشیده، تمرکز و حافظه شما را بالا برده و از بروز بماریهای روانی مانند افسردگی جلوگیری میکند.
این کار را میتوان از طریق تنفس عمیق و متمرکز انجام داد. همچنین میتوانید با قدم زدن در طبیعت و یا تمرین یوگا، مراقبه ذهنی انجام دهید. البته شما میتوانید به این منظور جملات مثبت و انگیزشی را نیز با خود تکرار کنید؛ مثلا “من مظطرب نیستم” و یا “من قوی هستم”؛ این تمرین را هر روز به مدت ۲۰ دقیقه انجام دهید.
۷. داشتن خواب کافی
باید تلاش کنید که حداقل هر روز ۷ تا ۹ ساعت خواب داشته باشید. خواب ناکافی مشکلات احساسی و روانی را تشدید میکند. یک مطالعه نشان دادهاست که افرادی که از بیخوابی رنج میبرند، چهار بار بیشتر در معرض افسردگی در سه سال آینده هستند. همچنین توجه داشته باشید که اگر در طول شب ۱۰ الی ۱۵ بار از خواب بیدار میشوید، قطعا فردا روز خوبی در پیش نخواهید داشت.
اگر شما در حال تلاش برای داشتن خواب آرام هستید، سعی کنید شیوه هایی را در زندگی خود به کار ببندید که به شما کمک کند تا خواب بهتری را تجربه کنید؛ مانند مراقبه، ورزش و در صورت امکان انتخاب یک رژیم غذایی مناسب. علاوه بر این سعی کنید چیزهایی مانند کافئین، الکل و سیگار کشیدن را از زندگی خود حذف کرده و اتاق خواب خود را تیره، سرد و آرام نگه دارید و از انجام هر کاری غیر از خوابیدن در اتاق خواب خودداری کنید.
بیشتر بدانید: علت و درمان بیخوابیهای شبانه
۸. توجه کردن به خود
با توجه کردن به خود با اضطراب، افسردگی و استرس مبارزه کنید. مراقب و توجه به خود، برای هر فردی متفاوت است و هر کسی آن را با یک شیوه خاصی انجام میدهد. مراقبت از خود میتواند شامل مواردی مانند خواب آرام، مراقبه و ورزش کردن و یا انجام هر کاری که باعث احساس خوب در شما شود، باشد.
نمونههایی دیگر از مراقبت و توجه کردن به خود عبارت هستند از:
- داشتن وعده غذایی سالم
- مسافرت رفتن به جایی جدید
- تلاش برای به دست آوردن چیزهای جدید
- استراحت کردن در ساحل
- حتی گذراندن وقت با دوستان
سعی کنید، ۲۰ دقیقه از روز را صرف مراقبت از خود کنید. قبل از انجام یک کار سخت، در صورت تمایل یک شیرینی مقوی و سالم بخورید، اگر میخواهید یک پیاده روی طولانی داشته باشید، قبل از آن کمی استراحت کنید و سعی کنید مقداری از وقت خود را با دیگران بگذرانید.
۹. کمک خواستن از دیگران
همانطور که گفته شد، در گذشته اکثر افراد در کمک گرفتن از دیگران برای درمان بیماریهای سلامت روان، هراس داشتند؛ اما خوشبختانه امروزه مردم بیشتر از همیشه به دنبال درمان بیماریهای روانی خود هستند؛ به خصوص با افزایش درمانهای آنلاین و از راه دور!
به هر حال اگر احساس میکنید که سلامت روانی شما مشکل پیدا کردهاست، نگران نباشید؛ به دنبال یک متخصص حرفهای بروید تا او در این زمینه به شما کمک کند.
سخن آخر
در این مطلب به بررسی سلامت روان و اهمیت آن در زندگی، معرفی بیماریهای رایج روانی و ارائه راهکارهایی برای بهبود سلامت روان پرداخته شد؛ امیدوارم از این مطلب استفاده لازم را برده باشید و بیش از پیش به سلامت روان خود اهمیت دهید. در انتها پیشنهاد میکنیم تا با راههای پیشگیری از افسردگی نیز در انگیزه آشنا شوید.
لطفا نظرات و تجربیات خود در این زمینه را با ما و سایر کاربران انگیزه در میان بگذارید.