از اوایل قرن بیست و یکم شبکه های اجتماعی مختلف به عنوان بستر اصلی اینترنتی برای برقراری ارتباط کاربران و تبادل اطلاعات میان آنان روی کار آمدند. به مرور زمان و بر اساس نیاز کاربران ویژگی‌های جدیدی نیز به این شبکه های اجتماعی افزوده شدند. امروزه نیز هر یک از شبکه های اجتماعی برای هدفی خاص توسعه یافته و گروه خاصی از کاربران را مورد هدف قرار می‌دهند. در ادامه این مقاله قصد داریم تا با ۱۲ مورد از عمده‌ترین مزایا و معایب شبکه های اجتماعی آشنا شویم.
۱۲ مورد از مزایا و معایب شبکه های اجتماعی
مزایای شبکه های اجتماعی
ابتدا فواید این شبکه‌ها را بررسی می‌کنیم …
۱. شبکه‌سازی بدون محدودیت
همان‌طور که احتمالاً می‌دانید، یکی از اهداف اصلی هر پلتفرم شبکه اجتماعی فراهم کردن امکان شبکه‌سازی کاربران با یکدیگر بدون در نظر گرفتن محدودیت‌های زمانی و مکانی است. بنابراین شبکه‌سازی بدون محدودیت یکی از بارزترین مزایای هر شبکه اجتماعی به شمار می‌رود. این ویژگی به عنوان مزیتی مهم برای شبکه های اجتماعی به افراد کشورهای مختلف امکان برقراری ارتباط با کاربران مورد نظرشان را در سراسر دنیا فراهم می‌سازد.
۲. انتشار سریع اطلاعات
پیش از پدید آمدن شبکه های اجتماعی، کاربران فضای مجازی معمولاً برای برقراری ارتباط با یکدیگر از پیام‌رسان‌هایی مانند یاهو و ابزارهای مشابه استفاده می‌کردند. در این پیام‌رسان‌ها ارتباطات به صورت یک به یک برقرار می‌شدند. این در حالی است که شبکه های اجتماعی امکان برقراری ارتباطات هم به صورت فرد به فرد و هم ارتباطات فراگیر جمعی را فراهم می‌کنند. همین موضوع نیز سبب شده است تا داده‌ها و اطلاعات به سرعت در میان کاربران منتشر شوند؛ به طوری که کاربران نیاز به جستجوی اطلاعاتی خاص در وب‌سایت‌های خبری ندارند، بلکه داده‌ها، اخبار و اطلاعات مربوط به اتفاقات پیرامون در بستر شبکه های اجتماعی منتشر شده و به راحتی در دسترس آنان قرار می‌گیرند.
۳. کانالی مناسب برای بازاریابی و کسب درآمد
پلتفرم‌های شبکه های اجتماعی مختلف یکی از بهترین کانال‌های بازاریابی موجود در جهان به شمار می‌آیند. در واقع، اصطلاح بازاریابی از طریق شبکه های اجتماعی نیز به تکنیک‌های مختلفی اشاره دارد که به منظور جذب مشتری و بازاریابی در پلتفرم‌های مختلفی مانند فیسبوک، اینستاگرام، توییتر، یوتیوب و … مورد استفاده قرار می‌گیرند.
در حال حاضر هم چیزی بیش از ۴ میلیارد کاربر در شبکه های اجتماعی در سطح جهان امکان دسترسی به داده‌های منتشرشده را دارند که این موضوع امکان بازاریابی از طریق چنین پلتفرم‌هایی را برای صاحبان کسب و کارهای مختلف فراهم می‌کند.
۴. افزایش آگاهی و مشارکت در فعالیت‌ها
پیش از این مردم یک کشور یا منطقه به راحتی امکان برقراری ارتباط با یکدیگر برای شرکت در فعالیت‌های جمعی مانند انقلاب‌ها یا سایر وقایع بزرگ را نداشتند. امروزه با گسترش شبکه های اجتماعی به راحتی می‌توان پیامی را بین کاربران سراسر کشور و حتی جهان پخش کرد. به این ترتیب امکان مشارکت در فعالیت‌های جمعی برای طیف وسیعی از کاربران سراسر دنیا فراهم می‌شود.
از سوی دیگر، به طور معمول، بسیاری از کاربران حداقل در یک یا دو شبکه اجتماعی مشترک با یکدیگر حضور دارند و همین امر نیز امکان انتقال اطلاعات، آگاهی‌رسانی و دعوت به مشارکت در فعالیت‌های جمعی را برای آنان تسهیل می‌کند.
۵. تبادل ایده‌های مختلف و همکاری
اکثر شبکه های اجتماعی امکان برقراری ارتباطات گروهی را برای افراد فراهم کرده‌اند. پلتفرم‌هایی مانند فیسبوک و سایر شبکه های مشابه چنین ویژگی‌هایی دارند که با ایجاد گروه‌های مختلف می‌توان داده‌ها، اسناد، اطلاعات و … را با دیگر افراد گروه به اشتراک گذاشته و به این طریق به تبادل ایده‌های مختلف همدیگر پرداخت.
همچنین شبکه های اجتماعی امکان دریافت نظر و بازخورد کاربران در مورد ایده‌های متفاوت را فراهم کرده است که به نوعی همکاری بین آنان برای دستیابی به هدف و نتیجه‌ای خاص به شمار می‌آید.
معایب شبکه های اجتماعی
۱. اعتیاد به شبکه های اجتماعی
از جمله بارزترین معایب شبکه های اجتماعی مانند فیسبوک، اینستاگرام، یوتیوب و … می‌توان به اعتیاد نسبت به آن‌ها اشاره کرد. در چنین حالتی، کاربران دائماً اکانت‌های خود را چک می‌کنند، به پروفایل دیگر کاربران سر زده و به طور مداوم در حال چک کردن پست‌های آن‌ها، اخبار منتشرشده در پلتفرم مورد نظرشان و … هستند.
در واقع، شبکه های اجتماعی می‌توانند ساعت‌ها در طول روز کاربران را جذب خود کرده و آن‌ها را از سایر فعالیت‌های روزمره‌شان غافل کنند! به علاوه، تحقیقات نشان داده‌اند که اعتیاد به شبکه های اجتماعی حتی می‌تواند قوی‌تر از اعتیاد به مواد مخدر، سیگار، الکل و … باشد؛ در واقع در این موضوع ترس از دست دادن است که هر لحظه کاربر را به سمت گوشی می‌کشاند!
۲. بیماری‌های روانی
شبکه های اجتماعی مختلف سلامت روان کاربران را مورد تهدید قرار می‌دهند. به گونه‌ای که کاربران معمولاً تحت تأثیر فرهنگ مقایسه خود با سایر کاربران، زمینه ابتلای به انواع بیماری‌های روانی، افسردگی، اضطراب و تنهایی را در خودشان فراهم می‌کنند.
از طرف دیگر، گذراندن زمان بیش از حد معمول در شبکه های اجتماعی می‌تواند علائم آسیب‌های روانی را در افراد تشدید کند. به همین دلیل سلامت روان نوجوانان نیز تحت تأثیر این موضوع قرار گرفته و اکثر آنان به پرخاشگری، افسردگی و سایر آسیب‌های روانی دچار می‌شوند.
۳. تقلب و کلاهبرداری
یکی دیگر از مشکلات رایج در بستر شبکه های اجتماعی تقلب و کلاهبرداری از کاربران است. حدود چندین میلیون اکانت‌های جعلی در شبکه های اجتماعی مختلف از کاربران کلاهبرداری و اخاذی می‌کنند یا از آنان مبالغی هنگفت برای انجام کارهایی می‌گیرند که حتی وجود خارجی ندارند! برای رفع این مشکل نیز شبکه های اجتماعی معمولاً اکانت‌های جعلی یا غیرفعال را حذف کرده و فعالیت‌های آنان را محدود می‌کنند.
۴. انتشار اخبار دروغ
این مورد یکی از چالش برانگیزترین معایب شبکه های اجتماعی محسوب می‌شود. اخبار جعلی یا اطلاعات نادرست می‌توانند در کوتاه‌ترین زمان ممکن در پلتفرم‌های مختلف شبکه های اجتماعی وایرال شوند (به طور فراینده‌ای دیده شوند). برای مثال، در یک شبکه اجتماعی ممکن است ۸۰ درصد کاربران بدون خواندن دقیق خبری آن را به صورت مداوم بازنشر دهند. از همین رو بسیاری از ناشرانِ اخبار زرد با به اشتراک گذاشتن اطلاعات غلط و گمراه کننده از این ویژگی شبکه های اجتماعی سوءاستفاده می‌کنند.
۵. حملات سایبری
دیگران چه می‌خوانند؟همان‌طور که می‌دانید، تقریباً همه کاربران از اقشار، فرهنگ‌ها و اهداف مختلف امکان دسترسی به شبکه های اجتماعی را دارند. برخی از این کاربران نیز با هدف آسیب زدن به دیگر کاربران و نفرت پراکنی از این پلتفرم‌ها استفاده می‌کنند. در این میان اکانت‌های چهره‌های شناخته شده معمولاً به عنوان قربانیان هدف چنین افرادی به شمار می‌آیند.
همچنین اکانت‌های مورد استفاده نوجوانان در پلتفرم‌هایی مانند فیسبوک، اینستاگرام، اسنپ چت و غیره نیز می‌توانند به راحتی در معرض خطر حملات سایبری قرار بگیرند. به علاوه، حملات سایبری می‌توانند آسیب‌های روانی جدی مانند افسردگی، اضطراب و حتی در موارد شدیدتر خودکشی را برای کاربران به همراه داشته باشند.
۶. هک شدن
اکثر کاربران شبکه های اجتماعی از نحوه حفظ امنیت اکانت خود در هنگام استفاده از پلتفرم‌های مورد نظر آگاهی کاملی ندارند. به طور معمول، کاربران در بستر شبکه های اجتماعی مختلف افکار، عقاید شخصی، تصاویر و سایر اطلاعات شخصی خود را با دیگران به اشتراک می‌گذارند. چنین اطلاعاتی می‌توانند زمینه‌ساز هک کردن اکانت‌های شخصی آنان توسط هکرها بوده و امکان دسترسی به اطلاعات شخصی مانند آدرس ایمیل، شماره تلفن و … را برای‌شان فراهم کنند. به علاوه، هک شدن اطلاعات شخصی کاربران در شبکه های اجتماعی می‌تواند حتی زندگی شخصی آنان را هم تحت تأثیر قرار دهد.
۷. مسائل مربوط به حریم خصوصی
شرکت‌ها و افراد مختلف می‌توانند با رصد کردن رفتار کاربران و دسترسی به الگوی رفتاری آنان به هویت کاربران مورد نظرشان دست پیدا کنند. برای مثال، رفتارهایی مانند تعداد کاربرانی که روزانه فالو می‌کنید، نوع تعاملتان با دیگر کاربران، تصاویری که به اشتراک می‌گذارید و … همگی می‌توانند نشان دهنده هویت واقعی‌تان باشند. همچنین نام مکانی که در پست‌های خود وارد می‌کنید، اطلاعات مربوط به محل استقرارتان را در اختیار دیگر افراد قرار می‌دهد.
از طرف دیگر، محصولات یا سرویس‌هایی که در بستر شبکه های اجتماعی مختلف برایتان پیشنهاد می‌شوند هم از طریق بررسی الگوهای رفتاری شما، صفحات یا محصولاتی که بازدید کرده‌اید، گروه‌هایی که عضو هستید، لینک‌هایی که به آن‌ها تمایل نشان می‌دهید و … ردیابی شده‌اند.
جمع‌بندی
در این مقاله به بررسی ۱۲ مورد از مزایا و معایب شبکه های اجتماعی پرداخته و دیدیم که پلتفرم‌های مختلف ضمن برخورداری از مزایایی عالی، یکسری معایبی نیز دارند. نظر شما در مورد مزایا و آسیب‌های احتمالی شبکه های اجتماعی مختلف چیست؟ شما چه استفاده‌ای از این پلتفرم‌ها می‌کنید؟ نظرات و تجربیات خود را با ما و دیگر کاربران در میان بگذارید.
در پایان برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد مزایای بازاریابی در شبکه های اجتماعی مطالعه مطلب «آشنایی با ۱۳ مورد از مؤثرترین راه‌های جذب مشتری اینترنتی» را به شما توصیه می‌کنیم.