علائم کمبود ویتامین دی در بدن؛ هر آنچه که لازم است بدانید!

ویتامین D یک ویتامین محلول در چربی است و نقش زیادی در بدن دارد و یکی از عوامی اصلی سلامت و رشد انسان است. در ایران حدود ۸۰ درصد جمعیت، احتمالا کمبود ویتامین دی دارند که بسته به مکان و شرایط زندگی متفاوت خواهد بود. اگر شما هم علائم کمبود ویتامین دی را در خود دارید، شاید احساس خوبی نداشته باشید، اما نگران نباشید! مشکل شما راه‌ حل آسانی دارد.

در این مطلب علائم کمبود این ویتامین، روش تشخیص آن، نحوه درمان و انواع قرص و مکمل‌هایی که برای کمبود ویتامین دی مصرف می‌شود را شرح می‌دهیم.

 

نقش ویتامین دی در بدن

ویتامین D کارهای زیادی برای حفظ سلامتی شما انجام می‌دهد. یکی از مهم‌ترین وظایف ویتامین دی در بدن، جذب کلسیم برای تقویت استخوان‌هاست. ویتامین دی باعث بهبود عملکرد عصب و عضلات می‌شود و همچنین به سلامت مغز، قلب، دندان و ریه کمک می‌کند. همچنین سیستم ایمنی بدن را قوی نگه می‌دارد و می‌تواند به تنظیم سطح انسولین کمک کند. با این کار سطح انرژی شما را بالا نگه می‌دارد و روحیه شما را نیز تقویت می‌کند.

مطالعات جدید نشان می‌دهد که کمبود ویتامین دی در بدن می‌تواند با دیابت، درد در عضلات و استخوان‌ها، فشار خون بالا، بروز بیماری ms و حتی برخی از انواع سرطان‌ها مرتبط باشد. مطالعات نشان داده کودکانی که در طول زمستان مکمل‌های ویتامین D دریافت می‌کنند، خطر ابتلا به آنفلوانزا نوع A در آن‌ها کاهش یافته است.

علائم کمبود ویتامین دی

علائم کمبود ویتامین دی زیاد چشمگیر نیستند، از این رو بسیاری از مردم نمی‌دانند که در این نوع ویتامین کمبود دارند. اما برخی از علائم کمبود ویتامین D شامل موارد زیر است:

• خستگی و کوفتگی بدن
• درد استخوان
• درد مفاصل
• درد عضلانی
• افسردگی
• بی حوصلگی
• انرژی کم
• بیماری مکرر
• بیماری‌های عفونی
• اضطراب
• زود رنجی
• افزایش وزن
• ریزش مو
• پوکی استخوان
• نرمی استخوان

عوارض کمبود ویتامین دی در کودکان

کمبود ویتامین D در نوزادان و کودکان می‌تواند منجر به نرمی استخوان شود؛ یک مشکل جدی استخوانی که باعث خمیده شدن پاها می‌شود. همچنین سطح پایین ویتامین D در کودکان می‌تواند با آلرژی، آسم و اگزما همراه باشد.

افراد در معرض خطر کمبود ویتامین دی

افرادی که بیشتر وقت خود را در داخل خانه می‌گذرانند، مانند افراد مسن یا کسانی که در مکان‌هایی مثل آسایشگاه زندگی می‌کنند، بیشتر در معرض این کمبود هستند. افرادی که پوست تیره دارند یا کسانی که پوست روشنی دارند و از قرار گرفتن در معرض آفتاب خودداری می‌کنند نیز در معرض خطر هستند. یک سری از بیماری‌ها یا شرایط پزشکی خاص هم می‌تواند احتمال کمبود ویتامین D را افزایش دهد؛ از جمله بیماری‌های دستگاه گوارش‌، مثل بیماری سلیاک. همچنین کسانی که تحت عمل جراحی چاقی قرار گرفته‌اند هم در معرض کمبود ویتامین دی هستند. در آخر افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیه و کبد هم در معرض خطر هستند.

 

نیاز روزانه بدن به ویتامین D

سه روش برای بهبود سطح ویتامین D در بدن شما وجود دارد. استفاده از یک مکمل ویتامین D در مدت زمان فقط سه الی چهار ماه، می‌تواند سطح ویتامین دی بدن شما را بهبود بخشد. ویتامین D با قدرت ۲۰۰۰ واحد IU در روز، دوز توصیه شده برای اکثر بزرگسالان است. با این حال این میزان با نظر پزشک، برای هر فردی قابل تغییر است.

خوراکی های حاوی ویتامین D کدامند؟

شما می‌توانید ویتامین D بیشتری از طریق رژیم غذایی وارد بدن خود کنید. برخی غذاهای سرشار از ویتامین D شامل موارد زیر هستند:

• ماهی‌های چرب مانند ماهی قزل آلا، ماهی تن، شاه ماهی یا ساردین

• پنیر

• شیر

• زرده تخم مرغ

• جگر گاو

• روغن کبد ماهی کاد

• میگو

• قارچ

برخی از مواد غذایی نیز با اضافه کردن ویتامین دی فراوری می‌شوند که معمولا روی بسته‌بندی آن عبارت “غنی شده با ویتامین D” را اضافه می‌کنند. این محصولات شامل لبنیات، آب پرتقال و برخی از غلات هستند.

آیا می‌ توانیم ویتامین D کافی را از نور خورشید دریافت کنیم؟

شما می‌توانید با قرار گرفتن در زیر نور آفتاب، ویتامین D جذب کنید. افرادی که درمناطق شمالی کره زمین زندگی می‌کنند، احتمالا نتوانند تمام ویتامین D مورد نیاز بدن خود را از نور خورشید دریافت کنند (در این مناطق نور خورشید کم است). در ماه‌های سردتر‌، هنگامی که خورشید را به طور مکرر نمی‌بینیم، ما هم نمی‌توانیم به اندازه کافی ویتامین D جذب کنیم.

در حالت کلی، اگر از آفتاب برای تامین ویتامین D مورد نیازتان استفاده می‌کنید، برای جذب ویتامین دی، روزانه تنها به ۱۰ تا ۱۵ دقیقه نور مستقیم خورشید احتیاج دارید. به یاد داشته باشید، تابش بیش از حد نور خورشید به بدن خطرناک بوده و یکی از عوامل سرطان پوست است. اما با استفاده  از ضد آفتاب، با خیال راحت می‌توانید مقدار ویتامین دی مورد نیاز بدن خود را  از نور خورشید دریافت کنید.

آزمایش تشخیص کمبود ویتامین دی در بدن

تست ویتامین دی به منظور بررسی سطح ویتامین دی بدن انجام می‌گیرد. این ازمایش با نظر پزشک انجام می‌شود و با نام آزمایش ۲۵ هیدروکسی ویتامین دی (D(OH)25 ) شناخته شده است.

تست ویتامین D برای چه کسانی لازم است؟

کمبود ویتامین دی در جامعه بسیار فراگیر است. با این حال افرادی که در معرض کمبود شدید ویتامین دی هستند، باید تست ویتامین دی بدهند. این افراد عبارت هستند از:

• افراد مسن

• افراد دارای مشکلات گوارشی

• کسانی که سو تغذیه دارند (نخوردن غذاهای حاوی این ویتامین و مکمل آن)

• افرادی که زمان محدودی در آفتاب هستند

• کسانی که مشکلات سیستم ادراری مثل سندرم نفروتیک دارند

• بیماران امراض شدید یا نارسایی کبد

تست ویتامین D چگونه انجام می‌ گیرد؟

این تست نیاز به آمادگی خاصی ندارد. هیچ نیاری به پرهیز از خوردن و آشامیدن قبل از تست نیست و در هر ساعتی از روز که بخواهید می‌توانید برای آزمایش به آزمایشگاه بروید. این تست با یک آزمایش خون معمولی انجام می‌شود. در آزمایشگاه تکنسین مقدار کافی از خون شما را با استفاده از یک سوزن سرنگ برداشته و در لوله آزمایش می‌ریزد. در مورد کودکان و نوزادان، تنها برداشتن مقداری از خون با استفاده از سوزن زدن به نوک انگشت کافی است.

این تست ممکن است به تنهایی یا همراه با آزمایشات دیگر انجام شود.

نحوه ارزیابی تست ویتامین D

باید در نطر داشته باشیم که با توجه به مکان جغرافیای و فصل‌های مختلف سال، محدوده مناسب ویتامین دی برای افراد مختلف، متفاوت خواهد بود. بیشتر افرادی که در تابستان سطح ویتامین دی مناسبی دارند، در زمستان فقط به علت کمتر دریافت کردن نور خورشید دچار کمبود می‌شوند. دقت کنید که، تنها روش برای اطلاع از اینکه دچار کمبود ویتامین D هستید یا نه و اینکه نیازی به مصرف مکمل دارید یا نه، انجام آزمایش خون است.

وضعیت	میزان ویتامین D برحسب نانو گرم بر میلی لیتر(ng/ml)
کمبود شدید	کمتر از ۱۰ ng/ml
کمبود خفیف تا متوسط	۱۰ تا ۲۴ ng/ml
میزان مناسب	۲۵ تا ۵۰ ng/ml
امکان مسمومیت	بیش از ۸۰ ng/ml

از آنجایی که امروزه امکان قرار گرفتن در معرض نور آفتاب خیلی امکان پذیر نیست، ضرورت ایجاب می‌کند که افراد این ویتامین را از برنامه‌ غذایی (یا مکمل‌ها) تامین کنند. از طرفی متاسفانه، تعداد انگشت‌شماری از غذاها حاوی مقادیر عمده‌ای ویتامین D هستند، به همین دلیل کمبود این ویتامین بسیار شایع است. بنابراین با توجه به نظر پزشک کمبود ویتامین دی شما ممکن است با رژیم غذایی یا قرارگیری در نور آفتاب حل شود و یا اینکه با توجه به شرایط زندگی ممکن است پزشک استفاده از مکمل‌های ویتامین دی را برای شما تجویز کند.

طریقه مصرف مکمل های ویتامین دی

دوز مصرفی قابل قبول ویتامین دی، در حدود ۲۰۰۰ واحد روزانه است و دوزهای بالای ۱۰۰۰۰ واحد روزانه، ممکن است باعث مسمومیت ‌شوند.

میزان بیش از حد ویتامین D در بدن، ممکن است ماه‌ها و یا حتی سال‌ها طول بکشد تا خود را نشان دهد که این خطرناک است. هرچند مسمومیت ناشی از ویتامین D بسیار نادر است و تنها در مواردی که فرد دیوانه‌وار و به مدت طولانی این ویتامین را دریافت کند، رخ می‌دهد. پس سعی کنید حتما با نظر پزشک متخصص مکمل‌ها را مصرف کنید.

• چون این ویتامین محلول در چربی است، بهتر است در بین غذا مصرف شود. باز تاکید می‌شود که تجویز این ویتامین مهم را به پزشک متخصص خود بسپارید و خود سرانه مصرف نکنید.
• مکمل ویتامین D را همراه کلسیم بخورید.
• از مصرف روغن‌های معدنی همراه با مکمل ویتامین D و کلا ویتامین‌های محلول در چربی خودداری کنید.
•  از مصرف همزمان داروهای ضد اسید حاوی منیزیم با این دارو باید خودداری شود.

انواع مکمل‌ ویتامین D

ویتامین D به صورت قرص و کپسول در بازار دارویی موجود است. این ویتامین به دو شکل vit D2 و vit D3 فروخته می‌شود. Vit D2 نیز کارایی مشابه vit D3 دارد، اما vit D3 فرم فعال‌تر بوده و نسبت به ویتامین D2 ارجح‌تر است.

ویتامین D3 در بازار به صورت شربت، قطره، قرص و کپسول‌های خوراکی ویتامین دی، در دوزهای متفاوت ۴۰۰، ۱۰۰۰، ۲۰۰۰، ۵۰۰۰ و ۵۰۰۰۰ واحد، برای مصرف خوراکی توسط شرکت‌های متعددی تولید می‌شود.
‎فرم تزریقی این دارو نیز با دوز ۳۰۰۰۰۰ واحد و ۶۰۰۰۰۰ واحد موجود است.

کلام آخر

ویتامین دی نیازی برای سلامتی است که باید روزانه آن را دریافت کنیم؛ چه به صورت طبیعی از نور خورشید چه از طریق استفاده از مواد غذایی و مکمل‌ها. این ویتامین به جذب مواد معدنی و کلسیم و فسفر از غذایی که می‌خورید کمک می‌کند و کمبود آن در بدن، خود را با علائم مختلفی از جمله افسردگی، بی‌حوصلگی، بیماری‌های عفونی، اضطراب و … نشان می‌دهد.

یکی دیگر از ویتامین‌های مورد نیاز بدن، ویتامین b_۱۲ است. پیشنهاد می‌شود در ادامه با علائم کمبود ویتامین b_۱۲ وخوراکی‌های حاوی این ویتامین نیز آشنا شوید.

لطفا نظرات، پیشنهادات و تجربه‌های خود در رابطه با مصرف ویتامین D با ما و دیگران مخاطبان انگیزه در میان بگذارید.