زخم پای دیابتی یک عارضه شایع در دیابت کنترل نشده است، که در نتیجه از بین رفتن بافت پوست و در معرض اکسیژن قرار گرفتن لایه‌های زیر آن اتفاق می‌افتد. این زخم‌ها بیشتر در زیر انگشتان بزرگ و قسمت گرد انگشتان پای شما به وجود می‌آیند. گاها این زخم‌ها بسیار عمیق هستند، به‌طوری که تا استخوان انگشت پا را تحت تاثیر قرار می‌دهند.
در این مقاله قصد داریم درباره زخم پای دیابتی، عوامل ایجاد آن، روش‌های درمانی و زخم پا در کودکان صحبت کنیم.
زخم پای دیابتی و درد پا
همه مبتلایان به دیابت ممکن است دچار زخم و درد پا شوند، اما مراقبت مناسب از پا می‌تواند به جلوگیری از بروز این عارضه دردآور، کمک کند. درمان زخم پای دیابتی و درد پا، بسته به علل آنها متفاوت است. یک نکته خیلی مهم در مورد این عارضه خطرناک وجود دارد که خود را ملزم دانستیم در همین ابتدا با شما در میان بگذاریم و آن هم این است که در صورت مبتلا بودن به دیابت، در مورد هرگونه درد و ناراحتی پا، حتی اگر ناچیز باشد باید با پزشک خود صحبت کنید تا اطمینان حاصل کنید که این موضوع یک مشکل جدی نیست. زیرا زخم‌های آلوده و یا دردهای غیر عادی پا، در مبتلایان به این بیماری در صورت غفلت می‌توانند منجر به قطع عضو شوند.
علل درد و زخم پای دیابتی
زخم‌های دیابتی بیشتر به دلیل موارد زیر ایجاد می‌شوند:
- گردش خون ضعیف
- قند خون بالا و کنترل نشده
- آسیب‌های عصبی
- پاهای تحریک شده یا زخمی
در زیر به صورت مختصر به شرح هرکدام از این عوامل می‌پردازیم:
۱. گردش خون ضعیف
گردش خون ضعیف نوعی بیماری عروقی است که در آن خون به طور مؤثر به پاهای شما نمی‌رسد. با مراقبت و انجام کارهایی که پزشک متخصص به شما می‌گوید، گردش خون افزایش پیدا کرده و زخم‌ها بعد از دوره درمان، بهبود پیدا می‌کنند.
۲. پاهای تحریک شده یا زخمی
خشکی پوست در دیابت شایع است. در صورت بالا بودن قند خون، ممکن است پوست پاهای شما مستعد ترک خوردن باشند. همچنین عواملی مانند پوشیدن کفش نامناسب، پیاده‌روی طولانی مدت و ایستادن بیش از اندازه نیز احتمال ترک خورن پوست پا را بیشتر می‌کند. این ترک‌ها ممکن است منجر به ایجاد کالوس و زخم‌های دارای خونریزی شوند. (کالوس: ضخیم شدگی موضعی در لایه رویی پوست است که اساسا در اطراف زخم‌هایی که در کف پا، وسط پا و یا سطوح اطراف پا هستند به وجود می‌آید.)
۳. قند خون کنترل نشده
سطح بالای گلوکز یا قند خون می‌تواند روند بهبود زخم پای آلوده را کند کند؛ بنابراین مدیریت و کنترل بهتر قند خون بسیار مهم است. افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ معمولاً مراحل درمان سخت‌تر و طولانی‌تری را در صورت دچار شدن به این زخم‌ها تجربه می‌کنند.
۴. آسیب عصبی
آسیب عصبی یک اثر طولانی مدت است و حتی می‌تواند منجر به احساس بی‌حسی در پاهای شما شود. اعصاب آسیب دیده در ابتدا می‌توانند احساس سوزش و درد داشته باشند؛ بنابراین باعث کاهش حساسیت شما به درد پا شده و منجر به ایجاد زخم‌های بدون درد می‌شود که نسبت به زخم‌هایی که درد ایجاد می‌کنند خطرناک‌تر هستند؛ زیرا به دلیل نداشتن درد، اغلب به آنها توجه نشده و در صورت گسترش یافتن، کل بافت قسمت آسیب دیده را از بین برده و قطعی عضو را به همراه دارد.
مراحل ایجاد زخم پای دیابتی
در طی پیشرفت زخم پای دیابت تغییراتی در پوست پا ایجاد می‌شود که شامل مراحل زیر است:
- پوست قرمز و نرم شده و این قرمزی پوست با لمس کردن یا فشار کم از بین می‌رود.
- التهاب و سفتی بافت زیرین پوست نمایان می‌شود.
- پوست اطراف زخم از بین رفته، چربی ایجاد شده و پوست دچار نکروز می‌شود.
- چربی‌های زیر پوستی از بین می‌روند.
- در اطراف این عضلات، بافت نکروزی افزایش می‌یابد.
- کورتکس استخوان دچار آسیب شده و موجب ایجاد استئومیلیت می‌شود. (عفونت استخوان)
- در مرحله آخر التهاب مفصل عفونی شده و عفونت عضلات و ارگان‌ها مشاهده می‌شود.
علائم زخم پای دیابتی
یکی از اولین نشانه‌های زخم پای دیابتی خون‌ریزی‌های خفیف کف پاست، که ممکن است جوراب شما را لکه‌دار کند یا به بیرون از آن درز کند. همچنین موارد زیر از یک یا هر دو پا نیز از علائم اولیه این نوع زخم‌ها هستند.
- تورم غیرمعمول
- سوزش
- قرمزی و بوی نامطبوع که با شست‌وشو برطرف نشود
بارزترین علامت زخم جدی پا، ایجاد بافت سیاه (به نام ایچار) است که در اطراف زخم اولیه به وجود می‌آید. این پدیده به دلیل عدم وجود جریان خون سالم در نواحی اطراف زخم شکل می‌گیرد. حالت قوی‌تر این بافت سیاه گانگرن نام دارد که به طور جزئی یا کامل می‌تواند به مرگ بافت ناشی از عفونت منجر شود و تمام محیط اطراف زخم را درگیر کند. در این حالت، ترشحات بدبو، درد و بی حسی برای فرد ایجاد می‌شود.
درجه بندی زخم دیابتی
- ۰: بدون زخم اما در معرض خطر قرار دارد.
- ۱: زخم وجود دارد اما عفونت ندارد.
- ۲: زخم عمیق است و در معرض مفاصل و تاندون‌ها قرار دارد.
- ۳: زخم‌ها گسترده هستند یا دچار آبسه‌های عفونی شده‌اند.
خوشبختانه در صورت تشخیص سریع، پزشک با تجویز مناسب، این عارضه را درمان خواهد کرد و خطرهای جدی‌تر مثل نقص عضو شما را تهدید نمی‌کند.
عوامل خطر زخم پای دیابتی
همان‌طور که گفتیم، همه مبتلایان به دیابت در معرض خطر زخم‌های پا هستند، اما در هر فردی می‌تواند علل خاص خودش را داشته باشد. به‌عنوان مثال، در زیر برخی از عوامل ایجادکننده یا تشدید کننده زخم پا آورده شده است:
- کفش نامناسب یا ضعیف نسبت به استانداردهای مشخص
- بهداشت ضعیف (عدم شستشوی منظم یا کامل)
- کوتاه کردن نادرست ناخن‌های پا
- مصرف الکل بیش از اندازه
- بیماری چشمی ناشی از دیابت
- بیماری‌های قلبی
- بیماری‌های کلیوی
- چاقی
- مصرف دخانیات (زیرا گردش خون را بسیار کاهش می‌دهد.)
روش های درمان زخم پای دیابتی
به طور کلی برای جلوگیری از درد و زخم، افراد دیابتی باید پاهای خود را به مقدار مناسب در حالت استراحت مطلق قرار داده و هیچ فشاری روی آن ایجاد نکنند. به این حالت تخلیه بار گفته می‌شود و برای همه انواع زخم‌های پای دیابتی مفید است. فشار ایجاد شده به دلیل راه رفتن می‌تواند عفونت را بدتر کرده و زخم را گسترش دهد. همچنین در افرادی که اضافه وزن دارند، فشار اضافی دلیل درد مداوم پا است.
اما روش‌های درمانی بسیار متفاوتی برای این عارضه وجود دارد که در زیر به شرح مهم‌ترین آنها می‌پردازیم:
۱. درمان‌های پزشکی و تخصصی
- کفش مخصوص (باعث می‌شود فشار روی پاهایتان کمتر شود و به درمان سریع‌تر زخم‌ها کمک می‌کند.)
- بریدن پوست‌های اضافی
- از بین بردن عفونت‌هایی که در مرحله بعد به زخم‌های عمیق تبدیل می‌شوند.
داروهای تجویزی برای زخم پای دیابتی
در صورت پیشرفت عفونت حتی بعد از درمان‌های پیشگیرانه یا ضد فشار، ممکن است پزشک آنتی‌بیوتیک‌ها، ضد پلاکت‌ها یا داروهای ضد لخته خون را برای معالجه زخم شما تجویز کند. بسیاری از این آنتی‌بیوتیک‌ها به استافیلوکوکوس اورئوس حمله می‌کنند. استافیلوکوکوس اورئوس نام باکتری‌هایی است که به دلیل عفونت‌های استافی (یک نوع عفونت در بدن) شناخته می‌شوند، که به طور معمول در روده شما رشد می‌کنند.
در هنگام درمان دقت داشته باشید که تمامی شرایط فیزیکی خود را صادقانه به پزشک بگویید، زیرا این باکتری‌ها می‌تواند برای شما مشکلات کبدی و یا حتی سرطانی مثل ویرس HIV را به‌وجود آورد. به همین دلیل مصرف صحیح و کامل آنتی‌بیوتیک‌های تجویز شده بسیار حائز اهمیت است.
۲. درمان های خانگی زخم پای دیابتی
روش‌های بسیار زیاد و همچنین آسانی برای مراقبت صحیح در بیماران دیابتی وجود دارد که افراد را از ایجاد این زخم‌های ناراحت‌کننده نجات می‌دهد. در زیر به برخی از این روش‌های کاربردی اشاره شده است:
- حمام پا به صورت منظم و کامل
- استفاده از مواد ضدعفونی‌کننده پوست در اطراف زخم
- خشک نگه داشتن زخم با تجدید مکرر پانسمان روی زخم
- استفاده از مکمل حاوی آلژینات‌های کلسیم برای مهار رشد باکتری‌های سایپرز در بافت پوست و جلوگیری از ایجاد عفونت
۳. درمان های بدون نسخه
دیگران چه می‌خوانند؟در کنار درمان‌های تخصصی پزشک معالج، برخی از درمان‌های بدون نسخه توسط خود فرد، مانند موارد زیر می‌تواند به بهبود سریع‌تر این زخم‌ها کمک کند:
- کرم سولفادیازین
- ژل یا محلول‌های پلی هگزامتیلن بنگانوئید (PHMB)
- پوویدون یا cadexomer
- عسل پزشکی به شکل پماد یا ژل
۴. روش‌های جراحی
اگر زخم‌های شما عمیق باشد یا بافت داخلی را به طور کامل از بین برده باشد، پزشک ممکن است توصیه کند که برای بهبود زخم‌های خود باید جراحی شوید. یک جراح می‌تواند با اصلاح کردن استخوان یا از بین بردن ناهنجاری‌های پا از جمله ناهنجاری هایی به نام همبرت، به کاهش فشار اطراف زخم شما کمک کند و آن را بهبود بخشد.
در صورت مراقبت صحیح و انجام توصیه‌های ابتدایی پزشک، به احتمال زیاد نیازی به عمل جراحی برای بهبود زخم ندارید. اما اگر هیچ راه درمانی دیگر نتواند به زخم شما کمک کند تا عفونت را بهبود بخشد یا زخم شما پیشرفت کند، جراحی می‌تواند از بدتر شدن زخم شما که منجر به قطع عضو می‌شود، جلوگیری کند.
جلوگیری از مشکلات زخم پای دیابتی
پیشنهاد می‌شود افراد دیابتی به طور مرتب قند خون خود را با دستگاه‌های موجود در بازار چک کنند، زیرا در هنگام پایداری قند خون احتمال بروز عوارض دیابت بسیار پایین است. همچنین می‌توانید با روش‌های پیشگیری مناسب از مشکلات این زخم‌های ناراحت‌کننده جلوگیری کنید. در زیر به برخی از بهترین روش‌ها برای این کار اشاره شده است:
- هر روز پاهای خود را بشویید.
- پس از شستشو به خوبی آنها را خشک کنید.
- از مرطوب‌کننده مناسب برای پا استفاده کنید.
- ناخن‌های پا را به اندازه کافی کوتاه کرده و بیش از اندازه آنها را کوتاه نکنید.
- جوراب‌های خود را مرتباً عوض کنید.
- در صورت مشاهده کالوس به پزشک مراجعه کرده تا با جراحی آن را برایتان بردارد.
- از کفش مناسب استفاده کنید.
زخم پا بعد از معالجه بهبود می‌یابد. اگر مجدداً زخم در ناحیه تشدید شود، ممکن است بافت پوستی دوباره آلوده شده و درمان آن سخت‌تر شود؛ بنابراین پزشک ممکن است توصیه کند که از کفش‌های دیابتی استفاده کنید تا از بازگشت زخم جلوگیری شود.
چه زمانی باید به صورت اورژانسی به پزشک مراجعه کنید؟
اگر در قسمتی از پا یا انگشتان پایتان احساس بی حسی کردید و در کنار آن بافت پوست شروع به سیاه شدن کرد، سریعاً به پزشک مراجعه کنید، تا به سرعت درمان را شروع کرده و از ایجاد عفونت جلوگیری کنید. در صورت عدم درمان سریع، زخم‌ها می‌توانند باعث ایجاد آبسه شوند و همچنین در قسمت‌های دیگر روی پاها پخش شوند. در این مرحله، دیگر به آسانی زخم‌ها درمان نشده و فقط با جراحی، قطع عضو یا جایگزینی پوست از دست رفته توسط جایگزین‌های مصنوعی پوست (جراحی پلاستیکی) قابل درمان هستند.
زخم پای دیابتی در کودکان
زخم پا در کودکان کمتر رایج است و به ندرت اتفاق می‌افتد. اما درمان این زخم‌ها در کودکان کمی دشوارتر و طولانی‌تر است. زیرا آنها خودشان نمی‌توانند به خوبی از زخم‌ها مراقبت کرده و همچنین به دلیل میل به بازی و جنب و جوش بیشتر فشار بیشتری روی پای خود می‌آورند.
مراقبت صحیح از زخم در کودکان، برای پیشگیری از عفونت و خطرات جدی بعدی و همچنین پیشگیری از ماندن جای زخم روی پوست بسیار اهمیت دارد. از طرفی زخم‌های متفاوتی برای کودکان ایجاد می‌شود که نوع پانسمان کردن و درمانشان کاملا با هم متفاوت است؛ پس شما به عنوان یک بزرگتر، باید کاملا به دستورات پزشک و پرستار تا بهبودی کامل زخم عمل کنید.
سخن آخر
در صورت بروز هرگونه علائم این زخم‌های ناخوشایند و اقدام سریع برای درمان، می‌توانید به راحتی و بدون خطر قطع عضو آنها را درمان کنید. نکته‌ای که حائز اهمیت است پیشرفت زخم‌های زیر پوستی است که تنها علامت آن درد بوده و هیچ زخمی مشاهده نمی‌شود؛ همچنین زمانی که پا بی‌حس شده و تنها تغییر رنگ مشاهده می‌شود نیز یک زنگ خطر است. رژیم غذایی مناسب و داشتن وزن ایده‌ال نیز به جلوگیری و درمان این زخم‌ها کمک بسیار زیادی می‌کند. برای ما در پایین همین صفحه بنویسید چه تجربه‌ای درباره زخم پای دیابتی دارید و چگونه آن را درمان کرده‌اید؟ منتظر نظرات و پیشنهادات شما عزیزان هستیم!
شما می‌توانید در سایت انگیزه با ۹ گیاه برای درمان دیابت به روش سنتی نیز آشنا شوید!