دیابت ملیتوس چیست و انواع آن کدامند؟

انگیزه – دیابت ملیتوس یا دیابت شیرین نام رسمی برای انواع دیابت یعنی دیابت نوع یک، دیابت نوع دو و دیابت بارداری است. افراد زیادی در دنیا به دیابت ملیتوس مبتلا هستند و آگاهی از انواع این بیماری می‌تواند بسیار کمک کننده باشد. در این مطلب به بررسی انواع دیابت ملیتوس، علائم و درمان آن‌ها خواهیم پرداخت.

 

دیابت ملیتوس چیست؟

دیابت ملیتوس، بیماری مزمنی است که در تمام عمر با فرد بیمار همراه است. این بیماری بر توانایی بدنی فرد بیمار برای استفاده از انرژی موجود در غذاها، تأثیر می‌گذارد. سه گروه اصلی دیابت ملیتوس شامل دیابت نوع ۱، دیابت نوع ۲ و دیابت بارداری می‌شوند.

تمامی انواع بیماری دیابت ملیتوس در یک نقطه با یکدیگر اشتراک دارند. به طور معمول، بدن شما، قندها و کربوهیدرات‌هایی را که در غذاها موجود است را می‌شکند و به قند ساده گلوکز، تبدیل می‌کند که سوخت سلول‌های بدن انسان است. ولی سلول‌های بدن برای جذب گلوکز از جریان خون، به انسولین که نوعی هورمون است، نیاز دارند. در دیابت ملیتوس، بدن بیمار یا میزان مناسبی هورمون انسولین تولید نمی‌کند و یا اینکه بدن از انسولین تولید شده، نمی‌تواند استفاده کند. البته ممکن است ترکیبی از هر دو نیز اتفاق بیفتد.

با توجه به اینکه سلول‌های بدن نمی‌توانند گلوکز را به مصرف برسانند، سطح گلوکز در خون افزایش پیدا می‌کند. این افزایش گلوکز در خون می‌تواند موجب آسیب رسیدن به رگ‌های خونی کوچک واقع در کلیه‌ها، قلب، چشم‌ها و سیستم عصبی شود. از این رو دیابت (به خصوص نوع کنترل نشده‌ی آن) قادر است در مجموع موجب بیماری قلبی، سکته‌ی مغزی، نارسایی کلیوی، نابینایی و آسیب عصبی در پاها گردد.

 

انواع دیابت ملیتوس

۱- دیابت نوع یک (Type 1 Diabetes)

دیابت نوع یک یا (Type 1 Diabetes)، به دیابت وابسته به انسولین نیز مشهور است. در گذشته این نوع دیابت، دیابت کودکان یا دیابت نوجوانی (juvenile-onset diabetes) نیز نامیده می‌شد، به این دلیل که شروع این دیابت معمولاً در دوران کودکی و نوجوانی است.

علت بروز دیابت نوع یک

دیابت نوع یک از انواع بیماری‌های خود ایمنی بدن است و علت پدیدار شدن این بیماری نیز حمله‌ی آنتی بادی‌های بدن انسان به پانکراس یا لوزالمعده است. در افراد مبتلا به دیابت نوع یک، آسیب پانکراس موجب تولید نشدن انسولین در بدن می‌شود. این نوع از دیابت می‌تواند به دلیل استعداد ژنتیکی بروز کند. از طرفی این بیماری می‌تواند نتیجه‌ی وجود سلول‌های بتای معیوب (faulty beta cells) در پانکراس باشد که به صورت معمولی انسولین تولید می‌کردند.

عوارض ناشی از دیابت نوع یک

عوارض بی‌شماری برای مبتلایان به دیابت نوع یک پدیدار می‌شود. از جمله این عوارض می‌توان به آسیب دیدن رگ‌های کوچک خونی اشاره کرد. آسیب‌های ناشی از این بیماری به رگ‌های خونی در اندام‌های مختلف بدن، نام‌های مختلفی دارند. در زیر به تعدادی از این عوارض اشاره خواهد شد.

• آسیب به رگ‌های خونی واقع در چشم‌ها که رتینوپاتی دیابتی – diabetic retinopathy نامیده می‌شود.
• آسیب به رگ‌های خونی واقع در اعصاب که نوروپاتی دیابتی – diabetic neuropathy” نامیده می‌شود.
• این آسیب‌ها در کلیه‌ها نفروپاتی دیابتی – diabetic nephropathy” نامیده می‌شود.
• از طرفی دیگر دیابت نوع یک خطر ابتلا به بیماری قلبی و سکته‌ی مغزی را نیز افزایش خواهد داد.

درمان دیابت نوع یک

تست دوره‌ای هموگلوبین A1C خون، میزان گلوکز خون را در دوره‌های سه ماهه، مورد ارزیابی قرار می‌دهد. این تست برای کنترل کلی سطح گلوکز خون و خطر ابتلا به عوارض ناشی از بیماری دیابت (مانند آسیب به اندام‌ها) مورد استفاده قرار می‌گیرد.

مهم‌ترین راه برای درمان دیابت نوع یک، دریافت انسولین است که البته این کار می‌بایست به صورت زیر جلدی (زیر پوستی) در قسمتی که بافت چربی بیشتری در آن ناحیه وجود دارد، تزریق شود. روش‌های تزریق انسولین به صورت زیر است.

• تزریق با استفاده از سرنگ (Syringes)
• قلم انسولین (Insulin pens)
• استفاده از فشار هوای بالا برای افشانه کردن انسولین (Jet injectors)
• پمپ انسولین (Insulin pumps) که توسط لوله‌ی قابل انعطافی به پوست شکم بیمار متصل می‌شود و انسولین را به بدن تزریق می‌کند.

زندگی بهتر برای بیماران مبتلا به دیابت نوع یک

مبتلایان به دیابت نوع یک می‌توانند یک زندگی سالم، پرنشاط و فعال داشته باشند، ولی در صورتی که این افراد میزان گلوکز خون خود را همواره کنترل کرده، سبک زندگی خود را تغییر داده و به فرآیند درمان خود اهمیت دهند. مبتلایان دیابت نوع یک باید تغییرات مهمی را در سبک زندگی خود ایجاد کنند، از جمله:

• اندازه‌گیری مداوم سطح قند خون
• استفاده از رژیم‌های غذایی مناسب برای کنترل دیابت نوع یک
• داشتن برنامه برای ورزش و تحرک روزانه
• دریافت منظم انسولین و سایر داروهای مورد نیاز روزانه و اهمیت دادن به فرآیند درمان

۲- دیابت نوع دو (Type 2 Diabetes)

شایع‌ترین نوع دیابت ملیتوس، دیابت نوع دو است و به صورت تقریبی ۹۵ درصد از بیماران مبتلا به دیابت نوع دو بزرگ‌سالان هستند. در یک پژوهش علمی مشخص شد که ۲۶ میلیون آمریکایی بالغ مبتلا به این نوع دیابت هستند. دیابت نوع دو در گذشته، با نام دیابت بزرگ‌سالان (adult-onset diabetes) مشهور بوده است، اما با پیشرفت روز افزون چاقی و اضافه وزن کودکان، تعداد بیشتری از نوجوانان در سراسر جهان به دیابت نوع دو مبتلا می‌شوند. دیابت نوع دو با نام دیابت غیر وابسته به انسولین نیز شناخته می‌شود.

علت بروز دیابت نوع دو

در دیابت نوع دو غالباً پانکراس مقداری انسولین تولید می‌کند، اما این مقدار انسولین تولید شده برای بدن انسان یا کافی نیست یا سلول‌های بدن انسان به آن مقاوم شده‌اند و جذب آن کارایی خاصی ندارد. مقاومت به انسولین (Insulin resistance) و یا فقدان حساسیت نسبت به انسولین، در گام نخست در سلول‌های چربی، کبدی و ماهیچه‌ای اتفاق می‌افتد. افرادی که به چاقی مبتلا هستند (منظور کسانی که وزنشان بیش از ۲۰ درصد، از وزن ایده آل بیشتر است) در معرض خطر زیادی برای ابتلا به دیابت نوع دو هستند. از طرفی لازم به ذکر است که افراد مبتلا به چاقی، دارای مقاومت به انسولین نیز هستند. وقتی مقاومت انسولینی وجود داشته باشد، پانکراس مجبور به کار بیش از اندازه می‌شود تا بدین وسیله انسولین بیشتری را برای بدن تولید کند؛ در آن حالت نیز انسولین کافی برای نگه داشتن نرمال سطح قند خون، وجود ندارد.

عوارض ناشی از دیابت نوع دو

دیابت نوع دو غالباً خفیف‌تر از دیابت نوع یک است. با این حال، دیابت نوع دو ممکن است عوارض بزرگی به دنبال داشته باشد.  مخصوصاً در رگ‌های کوچک خونی در بدن که وظیفه‌ی تغذیه‌ی کلیه‌ها، اعصاب و چشم‌ها را بر عهده دارند، تأثیرات این بیماری بسیار نمایان است. ولی دیابت نوع یک ریسک ابتلا به بیماری قلبی و سکته‌ی مغزی را افرایش خواهد داد.

درمان دیابت نوع دو

تست A1C نوعی تست خونی است که متوسط میزان گلوکز خون را طی سه ماه گذشته مورد ارزیابی قرار می‌دهد. انجام دوره‌ای تست A1C می‌تواند برای ارزیابی سودمندی رژیم غذایی، ورزش و نحوه عملکرد داروهای تجویز شده برای کنترل قند خون و نیز داروهای جلوگیری کننده از آسیب به اندام‌های بدن، درخواست شود. تست A1C، معمولاً چندین مرتبه در طول سال انجام می‌شود. در حال حاضر، هیچ درمانی برای دیابت نوع دو وجود ندارد ولی می توان آن را با دارو و سبک زندگی سالم کنترل کرد.

۳- دیابت بارداری (Gestational Diabetes)

دیابتی که بر اثر بارداری پدیدار می‌شود، دیابت بارداری نام دارد. لازم به ذکر است که بارداری تا حدودی باعث مقاومت به انسولین در زنان باردار می‌شود. دیابت بارداری به طور معمول در اواسط و یا اواخر دوران بارداری توسط پزشک تشخیص داده می‌شود. به دلیل وجود سطح قند خون افزایش یافته در مادر که از راه جفت به جنین نیز سرایت پیدا می‌کند، دیابت بارداری می‌بایست به خوبی و در کمترین زمان ممکن، کنترل شود تا به رشد جنین آسیبی وارد نشود.

بر اساس پژوهش‌های انستیتو ملی سلامت (National Institutes of Health)، بین ۲ تا ۱۰ درصد زنان باردار دیابت بارداری مشاهده می‌شود. دیابت بارداری به صورت معمول بعد از دوره‌ی بارداری از بین خواهد رفت. لازم به ذکر است که ابتلا به دیابت بارداری می‌تواند مادر را در خطر ابتلا به دیابت نوع دو نیز قرار دهد. حدود ۱۰ درصد زنان مبتلا به دیابت بارداری، از چند هفته تا چند سال بعد از زایمان ممکن است به دیابت نوع دو نیز مبتلا شوند.

عوارض دیابت بارداری

ابتلا به بیماری دیابت بارداری، بیشتر از آن میزانی که برای مادر خطر آفرین باشد، برای جنین خطرناک است. از جمله این خطرات می‌توان به افزایش غیر معمول وزن بدن نوزاد پیش از به دنیا آمدن، مشکلات تنفسی حین تولد و افزایش خطر ابتلا به چاقی مرضی و دیابت در طول زندگی اشاره کرد. از جمله خطراتی که برای مادر مبتلا به بیماری دیابت بارداری به وجود می‌آید، انجام سزارین (به علت بیش از اندازه چاق بودن نوزاد)، آسیب به قلب، کلیه‌ها، اعصاب و چشم‌ها است.

درمان دیابت بارداری

برای درمان دیابت بارداری علاوه بر تحت نظر پزشک قرار گرفتن باید موارد زیر را نیز رعایت کرد:

• داشتن برنامه منظم و رژیم مناسب غذایی که دارای مواد مغذی مورد نیاز برای دوران بارداری بوده و چربی و کالری زیادی نداشته باشد، برای پیشگیری و درمان دیابت بارداری بسیار مناسب است.
• کنترل کردن افزایش وزن در زمان بارداری نیز از روش‌های مؤثر پیشگیری و درمان دیابت بارداری است.
• در صورت نیاز و با تأیید پزشک دریافت انسولین برای کنترل قند خون، می‌تواند در کنترل دیابت بارداری مؤثر باشد.
• ورزش‌های سبک و فعالیت‌های روزانه به جلوگیری از دیابت کمک می‌کند.

شما نیز اگر تجربه ای در زمینه ابتلا، درمان یا عوارض بیماری دیابت ملیتوس دارید آن را از طریق ارسال نظر با سایر کاربران انگیزه در میان بگذارید.