هر یک از مکتب‌های فاشیسم و دیکتاتوری ضمن داشتن وجوه تشابه بسیار، تفاوت‌های بارز زیادی با یکدیگر دارند. به طور کلی، برخی از افراد، گروه‌ها و جوامع به دلیل عدم آگاهی از وجوه تفاوت فاشیسم و دیکتاتوری معمولاً آن‌ها را به جای یکدیگر به کار می‌برند. در همین راستا، در این مقاله قصد داریم تا به بررسی ویژگی‌های ایدئولوژی‌های فاشیسم و دیکتاتوری پرداخته و تفاوت‌های آن‌ها را از جنبه‌های مختلف مورد بررسی قرار دهیم.
بررسی تفاوت فاشیسم و دیکتاتوری
۱. تفاوت‌های حکومتی فاشیسم و دیکتاتوری
دیکتاتوری نوعی حکومت دولتی است که در آن یک دیکتاتور قدرت و سلطه کامل را در دست دارد. در مقابل، فاشیسم را می‌توان به نوعی زندگی تحت دیکتاتوری تعریف کرد.
به بیان دیگر، فاشیسم به زندگی تحت عقاید شخصی دیگر بدون داشتن آزادی شخصی و با حقوق محدود در زمینه‌های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و … اشاره دارد! بنابراین می‌توان گفت که ایدئولوژی‌های دیکتاتوری و فاشیسم دو طرف یک سکه یکسان هستند؛ اما تفاوت‌های قابل توجهی با یکدیگر دارند.
۲. تفاوت در تعریف فاشیسم و دیکتاتوری
فاشیسم به بیان ساده تفکری در نقطه مقابل مکتب‌های لیبرالیسم یا دموکراسی است. به عبارتی، اگر دولتی بر اساس قوانین فاشیستی اداره شود، مردم در چنین جامعه‌ای حق انتخاب نداشته، آزادی بیان و سایر حقوق عادی رایج در جوامع دیگر را ندارند. بنابراین چنین حکومتی یک دیکتاتوری محسوب می‌شود. به علاوه، می‌توان گفت که حاکمیت چنین کشوری بر عهده دیکتاتوریِ استکبار و نژادپرستانه است که همه چیز در آن کنترل و بررسی می‌شوند.
فاشیسم دولت را قدرت مطلق و مقدم بر همه چیز می‌داند. این در حالی است که باقی نهادها همچون مردم، گروه‌ها، سایر ملل و … خارج از دولت فاشیستی مربوطه هیچ ارزشی ندارند! به عبارتی، در یک دولت فاشیستی ارزش، اقتدار و جایگاه دولت با هیچ چیزی برابری نمی‌کند. بدین معنی که تفکر فاشیسم به صورت افراطی به ناسیونالیسم (ملی‌گرایی) اعتقاد دارد. همچنین به صورت قابل توجهی از جنگ‌گرایی، دیکتاتوری، کنترل فعالیت‌های جامعه، کنترل سازمان‌ها توسط گروه‌های ذی نفع حمایت می‌کند!
در مقابل، دیکتاتوری سیستمی است که در آن یک فرد بر کل دولت و ملت حکومت می‌کند. به عبارت دیگر، در حکومت دیکتاتوری افراد، گروه‌ها و جوامع در درجه‌های بعدی اهمیت قرار دارند! در واقع، تنها دیکتاتور قدرتمند است که اختیار کنترل و اداره همه امور را در دست می‌گیرد. همچنین تمام تصمیمات ضروری کشور توسط او اتخاذ شده و هیچ یک از مردم اجازه اعتراض یا اظهار نظر در این باره ندارند.
به علاوه، تمامی سودهای حاصل از فعالیت‌های اقتصادی دولت به شخص دیکتاتور اختصاص می‌یابد. در عین حال، حکومت دیکتاتوری به مالکیت فردی نیز اعتقاد دارد. به طور کلی، صلاحیت تصمیم‌گیری در مورد تمام امور بر عهده شخص حاکم دیکتاتور بوده، قدرت مطلق و تسلط کامل بر همه چیز در دست وی است. حکومت دیکتاتوری برای اولین بار در جنگ جهانی دوم و تحت فرماندهی هیتلر شکل گرفت.
۳. تفاوت‌های قدرت در فاشیسم و دیکتاتوری
فاشیسم یک ایدئولوژی است که طرفداران آن می‌کوشند تا ضمن اعتقاد به اعمال اصلاحات سیاسی یا اجتماعی در دولت، ناسیونالیسم افراطی را در دستور کار خود قرار دهند. در مقابل، دیکتاتوری به طور کلی حکومت یک شخص بر دیگر افراد و جوامع را شامل می‌شود.
دیگران چه می‌خوانند؟حال اگر بخواهیم تا تفاوت‌های فاشیسم و دیکتاتوری را در قالب جدولی ارائه دهیم، خواهیم داشت:
| فاشیسم | دیکتاتوری | |
| تعریف | حکومتی محافظه‌کار و توانمند | حکومت یک فرد بر تمام ملت |
| قدرت | قدرت در دست دولت | قدرت در دست یک فرد |
| هدف اصلی | دولت هدف اصلی | حاکم (دیکتاتور) هدف اصلی |
| حکومت | همه چیز در دولت خلاصه شده و هیچ چیزی بالاتر از آن نیست. | دیکتاتور قدرتمندترین است. |
| تصمیم‌گیرنده | تمام تصمیمات توسط دولت حاکم اتخاذ می‌شود. | تمامی تصمیمات را شخص دیکتاتور اتخاذ می‌کند. |
| حقوق مردم | مردم هیچ حقی در جامعه فاشیست ندارند! | مردم هیچ حقی در جامعه تحت حکومت دیکتاتور ندارند! |
| مالکیت | دولت مالکیت معنوی همه چیز را در اختیار دارد. | مالکیت فردی در حکومت دیکتاتوری برقرار است! |
| منشأ | مکتب فاشیسم در طول سال‌های ۱۹۱۷ تا ۱۹۴۹ شکل گرفت. | حکومت دیکتاتوری در طول جنگ جهانی دوم و تحت حکمرانی هیتلر شکل گرفت. |
جمع‌بندی
در این مقاله به ارائه تعریف هر یک از تفکرات و حکومت‌های دیکتاتوری و فاشیسم پرداخته و تفاوت‌های آن‌ها را از ابعاد مختلف مورد بررسی قرار دادیم. همان‌طور که اشاره شد، فاشیسم و دیکتاتوری دو روی یک سکه هستند. به عبارتی، یکی از وجوه تشابه وحشتناک این دو ایدئولوژی اهمیت ندادن به حقوق مردم و جامعه است. در عین حال تفاوت‌های چشمگیری با یکدیگر دارند که در این مطلب به آن‌ها اشاره شد. نظر شما در مورد تفاوت فاشیسم و دیکتاتوری چیست؟ آیا تاکنون از تشابه و تفاوت‌های آن‌ها آگاه بوده‌اید؟ نظرات و پیشنهادات خود را با ما و سایر کاربران انگیزه در میان بگذارید.
در پایان، برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد تفاوت تفکرات فاشیسم و سایر مکاتب رایج در جامعه توصیه می‌کنیم به مطلب «تفاوت فاشیسم و کمونیسم» مراجعه کنید.