آیا در مدیریت پول خود دچار مشکل شده‌اید؟ آیا می‌دانید به چه روشی می‌توان اقدام به مدیریت منابع مالی خود کرد؟ به طور کلی، مدیریت مالی شخصی به فرآیند برنامه‌ریزی و مدیریت فعالیت‌های مالی اطلاق می‌شود. در این مقاله، ابتدا تعریفی دقیق و جزئی در رابطه با مدیریت مالی شخصی ارائه کرده و جنبه‌های مختلف آن را تحلیل می‌کنیم. سپس چند راه‌کار کاربردی به منظور مدیریت مالی شخصی مورد بررسی قرار می‌دهیم.
مدیریت مالی شخصی چیست؟
مدیریت مالی شخصی به فرآیند برنامه‌ریزی و مدیریت فعالیت‌های مالی شخصی همچون تولید درآمد، هزینه‌ها، پس‌انداز، سرمایه‌گذاری و منابع حمایتی اشاره دارد. به علاوه، فرآیند مدیریت مالی شخصی را می‌توان در میزان بودجه و برنامه‌های مالی آینده نیز خلاصه کرد.
تست شخصیت شناسی: یکی از این نمادها رو انتخاب کن تا بگم شخصیتت تو زندگی واقعی چجوریه؟
روانشناسی شخصیت: اگر شب‌ها اینگونه میخوابید شما ذاتا یک مدیر هستید
تست شخصیت شناسی: با انتخاب یک نعل اسب از آینده خود با خبر شوید!
با هیپنوتیزم میتوانید این مشکلات اساسی را برطرف کنید
جنبه‌های مختلف مدیریت مالی شخصی
همان‌طور که اشاره شد، مهم‌ترین جنبه‌های مرتبط با مدیریت مالی شخصی عبارتند از درآمد، هزینه‌ها، پس‌انداز، سرمایه‌گذاری و منابع حمایتی که در ادامه هر یک را با جزئیات بیشتری تشریح کرده و چند مورد از رایج‌ترین منابع مرتبط با آن‌ها را بیان می‌کنیم.
۱. درآمد
درآمد به منبعی از وجوه نقدی اطلاق می‌شود که هر یک از افراد به ازای انجام کاری دریافت کرده و سپس آن را برای حمایت از خود و خانواده‌شان به کار می‌گیرند. به علاوه، میزان درآمد نقطه شروعی برای روند برنامه‌ریزی به منظور مدیریت مالی شخصی است. همچنین برخی از رایج‌ترین منابع درآمد افراد عبارتند از:
- حقوق
- پاداش
- دستمزد به ازای کار ساعتی
- حقوق بازنشستگی
- سود سهام و …
هر یک از منابع درآمد مذکور امکانی را برای افراد ایجاد می‌کنند تا بتواند با مدیریت مالی شخصی مبالغ مربوط به هزینه‌ها، پس‌انداز یا پول مورد نیاز برای سرمایه‌گذاری را تأمین کنند. از همین رو، مدیریت درآمد اولین قدم در مسیر مدیریت مالی شخصی به شمار می‌رود.
۲. هزینه‌ها
هزینه شامل انواع هزینه‌هایی است که فرد برای خرید کالا، دریافت خدمات یا سایر موارد مصرفی متحمل می‌شود. به طور کلی، هزینه‌ها به دو دسته تقسیم می‌شوند که عبارتند از پول نقد (به صورت دستی پرداخت می‌شود) و پرداخت اعتباری (به صورت دادوستد بانکی انجام می‌شود) به طور معمول، بخش زیادی از درآمد بسیاری از مردم به هزینه‌های آن‌ها اختصاص می‌یابد. برخی از رایج‌ترین هزینه‌های افراد عبارتند از:
- اجاره
- اقساط وام
- مالیات
- غذا
- تفریح
- مسافرت
هر یک از هزینه‌های فوق‌الذکر می‌توانند مقدار نقدینگی افراد برای پس‌انداز یا سرمایه‌گذاری را کاهش دهند. همچنین چنانچه مقدار هزینه‌های یک فرد بیشتر از میزان درآمدش باشد، او دچار ورشکستگی می‌شود! از همین رو، مدیریت دخل و خرج و همچنین هزینه‌ها به اندازه مدیریت میزان درآمد حائز اهمیت است.
به طور معمول، افراد کنترل بیشتری بر روی مقدار هزینه‌های غیرضروری زندگی نسبت به میزان درآمد خود دارند. لذا برخورداری از عادات خوب در ارتباط با هزینه‌های زندگی و صرفه‌جویی در زمینه هزینه‌های غیرضروری برای مدیریت مالی شخصی بسیار مؤثر خواهد بود.
۳. پس‌انداز
به طور کلی، پس‌انداز به میزانی پولی اضافی اشاره دارد که هر یک از افراد به منظور سرمایه‌گذاری یا هزینه‌های آینده آن را کنار می‌گذارند. بنابراین چنانچه مبلغی مازاد بر میزان درآمد و هزینه‌های فرد موجود باشد، می‌توان آن را به عنوان پس‌اندازی برای سرمایه‌گذاری در زمینه‌های مختلف یا مبلغی برای هزینه‌های احتمالی سال‌های آینده نگه‌داری کرد. از همین رو می‌توان گفت که مدیریت پس‌اندازها یک نکته مهم در مدیریت مالی شخصی است. پس‌انداز به اشکال مختلفی انجام می‌شود که برخی از رایج‌ترین آن‌ها عبارتند از:
- نگه‌داری وجه نقد
- پس‌انداز در حساب بانکی
- خرید اوراق بهادار
بسیاری از افراد برای مدیریت جریان پول خود و همچنین جبران اختلافات احتمالی درآمد و هزینه‌های خود در کوتاه‌مدت مقداری از پول خود را پس‌انداز می‌کنند، اما به طور کلی نگاه‌داری مبلغ هنگفتی تحت عنوان پس‌انداز روشی نادرست است چرا که درآمدی به همراه نداشته و مانع از سرمایه‌گذاری روی سایر موارد درآمدزا خواهد شد.
۴. سرمایه‌گذاری
سرمایه‌گذاری به خرید دارایی‌هایی اشاره دارد که انتظار می‌رود تا با گذشت زمان مقدار پولی بیشتر از آنچه که در ابتدا سرمایه‌گذاری شده را به فرد باز گرداند. به طور کلی سرمایه‌گذاری، عملی دارای ریسک بوده و ممکن است در تمامی زمینه‌ها منجر به بازگشت پولی بیشتر از مبلغ سرمایه‌گذاری شده نشود. برخی از رایج‌ترین اشکال سرمایه‌گذاری عبارتند از:
- خرید سهام
- خرید اوراق قرضه
- صندوق سرمایه‌گذاری مشترک
- سرمایه‌گذاری در حوزه املاک
- شرکت‌های خصوصی
- خرید کالاهای مختلف
- سرمایه‌گذاری در حوزه هنر
سرمایه‌گذاری یکی از پیچیده‌ترین جنبه‌های مدیریت مالی شخصی به شمار می‌آید و یکی از زمینه‌هایی است که هر یک از افراد به منظور مدیریت آن نیازمند مشاوران حرفه‌ای هستند. به علاوه، سرمایه‌گذاری در هر یک از حوزه‌های فوق دارای میزان ریسک و پاداش متغیر است.
۵. منابع حمایتی
این جنبه از مدیریت مالی شخصی به منابعی اشاره دارد که افراد به منظور تأمین پول مورد نیاز برای مواجهه با اتفاقات و وقایع پیش‌بینی‌نشده و نامطلوب مد نظر قرار می‌دهند. برخی از رایج‌ترین منابع مالی حمایتی عبارتند از:
- بیمه عمر
- بیمه سلامت
- بیمه مسکن
در این زمینه نیز افراد از مشاوران حرفه‌ای به منظور شناسایی تمام جوانب مورد نیاز برای برخورداری از منابع حمایتی درخواست کمک می‌کنند.
حال برای برخورداری از قابلیت مدیریت مالی شخصی نیاز داریم تا تمامی جوانب فوق را در ارتباط با میزان منابع مالی خود ارزیابی کرده، اهداف مالی را مشخص کرده، برنامه‌ای متناسب برای مدیریت آن تنظیم کنیم؛ سپس به اجرای برنامه تنظیم‌شده اقدام کرده، پس از مدتی آن را ارزیابی کرده و در صورت نیاز تغییرات لازم را در آن اعمال کنیم. در ادامه ۱۷ راه‌کار کاربردی به منظور مدیریت مالی شخصی را تشریح می‌کنیم.
راه‌کارهای کلیدی برای مدیریت مالی شخصی
۱. بودجه خود را یادداشت کنید
به طور کلی، انجام این کار ممکن است در ابتدا ناخوشایند بوده و در درازمدت منجر به ایجاد وسواس فکری در رابطه با کنترل منابع مالی در افراد شود؛ لذا صرفاً در مراحل ابتدایی مدیریت مالی شخصی نیاز است تا بودجه، میزان درآمد، هزینه‌ها و سایر موارد وابسته را یادداشت کنید.
در همین راستا، در یک کاغذ یا در صفحات اکسل ارقام مربوط به میزان درآمد، هزینه‌ها، پس‌انداز و غیره را یادداشت کنید. در واقع، انجام چنین کاری یک تصویر کلی در ارتباط با منابع مالی و میزان پس‌انداز، هزینه، درآمد و … را به شما می‌دهد. بنابراین به روش بهتری میتوانید مشکلات مالی خود برای مدیریت مالی شخصی را شناسایی کنید.
۲. درآمد خالص خود را بررسی کنید
مشابه روش قبل، محاسبه میزان درآمد ماهیانه خالص برای مدیریت مالی شخصی از اهمیت بالایی برخوردار است. در واقع، این روش به شما کمک می‌کند تا میزان دستیابی به اهداف مالی خود را بسنجید. برای این منظور نیز میتوانید از ابزارهایی مانند اپلیکیشن‌های مرتبط یا سایر برنامه‌های آنلاین استفاده کنید. به علاوه، توجه داشته باشید که نظارت دائم بر میزان درآمد خالص نیز ممکن است منجر به ایجاد وسواس فکری شود. بنابراین از حساسیت زیاد روی این موضوع خودداری کنید.
۳. تمام بدهی‌های خود را یادداشت کنید
در این روش نیاز است تا تمام بدهی‌های خود از جمله اقساط وام بانکی، میزان بهره بازپرداختی آن و موارد دیگر را یادداشت کنید. در واقع، با انجام این روش میتوانید بدهی‌هایی را اولویت‌بندی کنید که نیاز به بازپرداخت فوری دارند. در نتیجه، در هزینه‌های غیرضروری خود صرفه‌جویی کرده و در صورت دستیابی به مقداری پس‌انداز آن را به بدهی‌های خود اختصاص می‌دهید.
۴. برنامه‌ای دقیق برای افزایش پس‌انداز خود تنظیم کنید
یکی دیگر از راه‌های مؤثر برای مدیریت مالی شخصی تنظیم برنامه‌ای دقیق برای پس‌انداز و پایبندی به آن است. این روش منجر به افزایش پس‌انداز شده و در نتیجه مدیریت منابع مالی را امکان‌پذیر می‌سازد. متأسفانه بسیاری از افراد در ابتدا مطابق برنامه پیش رفته و به تدریج از اجرای آن خودداری می‌کنند. فراموش نکنید که باید در هر شرایطی باید به برنامه خود پایبند باشید. برای این منظور نیز میتوانید مقدار مبلغ مرتبط با درآمد، هزینه، سرمایه‌گذاری و … را در یک صفحه اکسل یادداشت کرده و تلاش کنید تا بر میزان پس‌انداز خود بیفزایید.
۵. ابتدا پرداخت‌های ضروری خود را انجام دهید
در این روش افراد باید تلاش کنند تا دیدگاهی را در خود تقویت کنند مبنی بر اینکه ابتدا به دنبال رفع نیازهای ضروری خود باشند. در واقع، این دیدگاه به افراد کمک می‌کند تا منابع مالی خود را صرف موارد غیرضروری نکرده و در نتیجه پس‌انداز خود را افزایش دهند. بنابراین برای مدیریت مالی شخصی خود باید ابتدا درآمد خود را صرف نیازهای ضروری کرده، هزینه‌های بیهوده را کاهش داده و پس‌انداز خود را افزایش دهید.
۶. حساب مربوط به پس‌انداز خود را از سایر حساب‌ها جدا کنید
این روش به عنوان یکی از کارآمدترین روش‌های مدیریت مالی شخصی به شما می‌رود. با این حال بسیاری از افراد از میزان اثرگذاری این روش اطلاعی ندارند. در واقع، با استفاده از این روش حسابی جداگانه برای پس‌اندازهای خود داشته و به مبلغ پول آن کاری نخواهید داشت! البته در مواقع ضروری میتوانید مبلغ مورد نیازتان را صرف نیازهای ضروری خود نمایید.
۷. روزانه زمانی را به مطالعه در حوزه مدیریت مالی اختصاص دهید
همان‌طور که می‌دانید، برای برخورداری از قابلیت مدیریت مالی شخصی باید منابع مرتبط در این حوزه را مطالعه کنید. برای مثال، میتوانید کتاب‌های مرتبط در این حوزه، مقالات وبلاگی یا سایر انتشارات معتبر را مطالعه کنید. به عبارتی، مطالعه به میزان چند ساعت در هفته می‌تواند به افزایش دانش و مهارت مورد نیاز افراد در زمینه مدیریت مالی شخصی کمک کند.
۸. درآمد خود را افزایش دهید
به طور کلی، از جمله دیگر راه‌های مدیریت مالی شخصی علاوه بر کاهش هزینه‌ها و افزایش بودجه این است که تلاش کنید تا درآمد بیشتری داشته باشید. در واقع، برای مدیریت مالی شخصی خود باید حقوقتان را افزایش دهید و درآمد بیشتری کسب کنید. برای این منظور، میتوانید راه‌هایی در شغل خود برای افزایش مهارت پیدا کنید، بیشتر کار کنید یا در اوقات فراغت بر آموخته‌های خود بیفزایید. همچنین راه‌های دیگری برای افزایش درآمد وجود دارند که از آن جمله می‌توان به درخواست افزایش حقوق اشاره کرد.
۹. پیش از هر چیز روی خود سرمایه‌گذاری کنید
به منظور دستیابی به روشی برای مدیریت مالی شخصی پیش از هر چیزی باید روی خودتان سرمایه‌گذاری کنید؛ بدین معنی که دانش خود را در حوزه‌های مربوطه افزایش دهید، در کلاس‌ها یا دوره‌های آموزشی مرتبط شرکت کنید، کتاب‌های مرتبط در این زمینه را مطالعه کنید یا برای افزایش نقدینگی خود تلاش کنید. در واقع، در حال حاضر هر فردی ارزشمندترین دارایی خود بوده و می‌تواند با افزایش مهارت در این زمینه نسبت به مدیریت منابع مالی خود اقدام کند.
۱۰. بر روی دارایی‌های خود سرمایه‌گذاری کنید نه روی بدهی‌ها
به طور کلی، برخی مواقع درک تفاوت مابین دارایی‌ها و بدهی‌ها برای افراد گیج‌کننده به نظر می‌رسد. با این حال، برای مدیریت مالی شخصی خود باید دارایی‌های خود را از سایر دارایی‌هایی که جزو بدهی‌ها به شمار رفته و نیاز به بازپرداخت دارند، جدا کنید. سپس روی دارایی‌هایی سرمایه‌گذاری کنید که متعلق به خودتان هستند!
۱۱. خود را با دیگران مقایسه نکنید بلکه بر روی بهبود منابع مالی خود تمرکز کنید
به طور کلی، مقایسه وضعیت مالی خود با دوستان، خانواده یا سایر افراد هم‌سن صرفاً منجر به اتلاف وقت و در برخی از موارد موجب ناامیدی شما می‌شود؛ بنابراین سعی کنید تا این موضوع را درک کنید که هر یک از افراد وضعیت مختص به خودشان را دارند. همچنین به خاطر داشته باشید که باطن زندگی خود را با ظاهر زندگی دیگران مقایسه نکنید. در نتیجه، روی بهبود منابع مالی و پیشرفت خود تمرکز کنید.
۱۲. در صورت عدم رضایت از شغل حرفه‌ای خود آن را تغییر دهید
اگر از شرایط شغلی خود ناراضی هستید، میتوانید خیلی سریع آن را تغییر دهید. به عبارت دیگر، همواره به خاطر داشته باشید که برای موفقیت در کار و پیشرفت باید جوانبی همچون بهبود درآمد، خوشحالی و احساس رضایت از شغل حرفه‌ای خود را در اولویت قرار دهید. بنابراین به ارزش‌های خود احترام گذاشته و در صورت عدم رضایت از شرایط کاری خود آن را تغییر دهید.
۱۳. اهداف مالی شخصی خود را بازبینی کنید
این مورد از مجموعه قواعد مدیریت مالی شخصی به منظور جلوگیری از انحراف از مسیر اصلی در راستای دستیابی به اهداف مالی مد نظر و جذب ثروت بیشتر انجام می‌شود. در واقع، با بررسی هر ساله‌ی وضعیت مالی خود میتوانید ببینید که به چه میزان به اهداف مالی مورد نظر نزدیک یا حتی از آن دور شده‌اید! همچنین ممکن است در سال‌های آینده موقعیت مالی افراد دچار تغییراتی شود که با بازبینی‌های انجام‌شده، میتوانید برنامه‌ای متناسب با اهداف مالی مد نظر تنظیم کرده و در مسیر مدیریت مالی شخصی خود گام بردارید.
۱۴. گزینه‌ای به غیر از بازار بورس برای سرمایه‌گذاری انتخاب کنید
به طور معمول، تمام افراد بازار بورس را برای سرمایه‌گذاری پول خود انتخاب کرده و برای افزایش سهام خود تلاش می‌کنند. حال آن که اطلاع زیادی از حداقل سرمایه مورد نیاز برای ورود به بازار بورس ندارند. البته گزینه‌های متنوع و درآمدزای دیگری برای سرمایه‌گذاری وجود دارند. برای مثال، می‌توان به مواردی همچون سرمایه‌گذاری در شرکت‌های خصوصی، املاک، هنر، مشاغل خانگی، کشاورزی و … اشاره کرد. همچنین به خاطر داشته باشید که پیش از سرمایه‌گذاری در هر یک از زمینه‌های مورد نظر تحقیقات لازم در ارتباط با تمامی حوزه‌های مربوطه را انجام دهید.
۱۵. همه چیز را فوراً خریداری نکنید
یکی دیگر از ساده‌ترین راه‌های مدیریت مالی شخصی کاهش هزینه‌ها به روش عدم خریداری برخی کالاها است. به عبارت دیگر، بسیاری از افراد معمولاً با دیدن چیزی خیلی سریع آن را خریداری می‌کنند. حال آن که نیازی به وسیله مد نظر نداشته و صرفاً به خرید آن علاقه‌مند هستند. از همین روی برای جلوگیری از خرید اقلام غیرضروری توصیه می‌شود تا در چنین مواقعی به مدت ۹ تا ۱۰ روز صبر کنید. سپس با گذشت دوره زمانی مذکور احساس نیاز به وسیله مورد نظر کاهش یافته و تمایلی به خرید آن نخواهید داشت!
۱۶. پول خود را صرف چیزهای ارزشمند کنید
به طور کلی، هزینه کردن برای مواردی غیرضروری و صرفاً به دلیل علاقه به آن‌ها مانعی ندارد. اما توجه داشته باشیم که بخش زیادی از درآمد خود را صرف مواردی نکنیم که صرفاً برای مدت کوتاهی خوشحالی موقت به همراه دارند. به عبارت دیگر، برای مدیریت مالی شخصی بهتر باید سعی کنیم تا روی مواردی سرمایه‌گذاری کنیم که منجر به کسب تجربه، افزایش دانش و مهارت می‌شوند. برای مثال، می‌توانیم با خانواده یا دوستان خود به مسافرت برویم و خاطراتی به یاد ماندنی را برای خود و اطرافیانمان ثبت کنیم.
۱۷. در صورت ارتقاء شغلی یا افزایش درآمد، سبک زندگی خود را تغییر ندهید
همان‌طور که می‌دانید، در طی سال‌های مختلف از شغل حرفه‌ای خود ممکن است ارتقای شغلی یافته یا درآمدتان افزایش یابد. در چنین شرایطی، برای مدیریت مالی شخصی باید میزان درآمد، پس‌انداز و مبلغ سرمایه خود را مدیریت کنید. در همین راستا، همواره به خاطر داشته باشید که در برابر وسوسه‌هایی همچون تغییر ماشین، تغییر دکوراسیون خانه، خرید اشیای گران‌قیمت و … مقاومت کنید. در واقع، اختصاص پول برای مواردی غیرضروری منجر به از دست دادن درآمد شده و نمی‌توانید مدیریتی روی آن‌ها داشته باشید. بنابراین سعی کنید تا درآمد خود را صرف پرداخت بدهی‌های احتمالی، پس‌انداز یا سرمایه‌گذاری روی گزینه‌های ارزشمند کنید.
جمع‌بندی
در این مقاله، تعریف جامع از مدیریت مالی شخصی ارائه داده و به تشریح جنبه‌های مختلف آن پرداختیم. همچنین چند راه‌کار کاربردی به منظور مدیریت مالی شخصی ارائه کردیم. بنابراین با به‌کارگیری هریک میتوانید منابع مالی شخصی خود را مدیریت کرده، در زندگی خود پیشرفت کرده و برای رسیدن به اهداف مورد نظر تلاش کنید. علاوه بر خودتان، باید بتوانید مدیریت مسائل مالی را به کودکتان نیز آموزش دهید. آیا پیشنهاد دیگری به منظور مدیریت مالی شخصی مد نظر دارید؟ نظرات، پیشنهادات و تجربیات خود را در رابطه با نحوه مدیریت منابع مالی خود با ما و سایر کاربران در میان بگذارید.