انواع هپاتیت؛ علت، علائم و راه های پیشگیری و درمان آن‌ها

انگیزه – بیماری هپاتیت یکی از بیماری‌های رایج در بین جوامع بشری است. این بیماری که باعث ایجاد تورم و التهاب در قسمت کبد می‌شود،‌ در خیلی از موارد زندگی فرد مبتلا را تهدید می‌کند. این بیماری به انواع هپاتیت A، B، C، E و هپاتیت غیر ویروسی تقسیم شده که در این مقاله به بررسی کامل آنها می‌پردازیم.

 

بیماری هپاتیت چیست؟

حتماً تا به‌ حال نام بیماری هپاتیت را شنیده‌اید. بیماری هپاتیت در بین مردم به یرقان یا زردی شهرت دارد و نوعی التهاب کبدی است که این التهاب موجب شکل گیری درد و تورم خواهد شد. مهم‌ترین دلیلی که باعث این پدیده می‌شود، عامل ویروسی است. در حال حاضر شش نوع ویروس هپاتیت، توسط پژوهشگران کشف شده است که رایج‌ترین آن‌ها ویروس‌های هپاتیت A، B و C هستند.

علاوه بر ویروس‌ها، عوامل دیگری نظیر داروها، فقدان خونرسانی به کبد، سم، بیماری‌های وراثتی، خود ایمنی و مصرف مشروبات الکلی نیز می‌توانند عامل به وجود آمدن بیماری هپاتیت باشند. با احتمال پایین‌تری عفونت‌های ویروسی مانند منونوکلئوز و سایتومگالویروس نیز می‌توانند موجب این بیماری شوند.

 

انواع هپاتیت از نظر مدت زمان ابتلا به آن

با توجه به مدت زمانی که به این بیماری مبتلا می‌شوید، بیماری هپاتیت به دو گونه اصلی تقسیم‌بندی می‌شود. هپاتیت حاد (کوتاه مدت) و هپاتیت مزمن (بیشتر از ۶ ماه). در هپاتیت حاد ممکن است کبد، به حالت خیلی ناگهانی دچار التهاب شود و سبب بروز تهوع، استفراغ، تب و بدن درد شود و یا اینکه هیچ کدام از این علائم ظاهر نشود. هپاتیت حاد در طی چند روز تا چند هفته بهبود پیدا می‌کند. در صورتی که التهاب، در زمان ۶ ماه بهبود نیابد، هپاتیت، مزمن خواهد بود.

 

انواع هپاتیت از نظر ویروس به وجود آورنده آن

عفونت‌های ویروسی کبد که به‌ عنوان هپاتیت شناخته می‌شوند، شامل انواع هپاتیت‌های A ،B ،C ،D و E می‌شوند. هر یک از این هپاتیت‌های ویروسی را یک ویروس متفاوت به وجود می‌آورد. هپاتیت A همواره بیماری‌ حاد و کوتاه‌مدت محسوب می‌شود؛ درعین حال هپاتیت B ،C و D به‌ احتمال زیاد، ادامه‌دار و مزمن می‌شوند. هپاتیت E غالباً حاد است و می‌تواند در زنان باردار بسیار خطرناک باشد. در زیر به بررسی کامل انواع هپاتیت می‌پردازیم.

۱. هپاتیت A

هپاتیت A که توسط ویروس مخصوص به خودش ایجاد می‌شود، مثل انواع دیگر این بیماری باعث التهاب کبد می‌شود و درد و تورم کبد را در پی خواهد داشت. تفاوت این نوع از هپاتیت با دیگر انواع هپاتیت در این است که این نوع از هپاتیت غالباً خطرناک نیست و به هپاتیت مزمن و سیروز کبدی (مانند آنچه در هپاتیت B و C دیده می‌شود) تبدیل نمی‌شود. هپاتیت A به صورت معمول، از راه خوردن غذای آلوده، نوشیدن آب و از طریق تماس با مدفوع آلوده به فرد دیگر منتقل می‌شود. تماس نزدیک با فرد آلوده (برای نمونه تعویض کهنه یا تماس جنسی) سبب ابتلا به این عفونت می‌شود.

علائم و نشانه‌های هپاتیت A

هپاتیت A معمولاً با علائم و نشانه‌هایی همراه است. لازم به ذکر است تعدادی از مبتلایان هیچ یک از علائم و نشانه‌های زیر را از خود بروز نمی‌دهند و این علائم در کودکان ممکن است خیلی خفیف بوده در حالی‌که در بزرگسالان می‌تواند بسیار شدید باشد. این علائم عبارتند از:

• حالت تهوع
• استفراغ
• ادرار تیره رنگ
• بی اشتهایی
• درد عضلانی
• یرقان (زرد شدن پوست و سفیدی چشم‌ها)
• تب پایین
• خستگی
• درد شکم به خصوص سمت راست

روش‌های پیشگیری از ابتلا به بیماری هپاتیت A

• یک از مهمترین روش های پیشگیری تزریق واکسن است که برای افراد بالاتر از ۲ سال ایمن بوده و تا ۲۰ سال، برای محافظت از این بیماری مؤثر است.
• در صورت تماس با افراد مبتلا به هپاتیت A، اگر قبلاً واکسینه نشده‌اید و یا قبلاً مبتلا نشده‌اید، بی‌درنگ به پزشک مراجعه کنید.
• شستشوی اصولی میوه و سبزیجات پیش از مصرف و نیز پختن درست و حرفه‌ای گوشت و ماهی
• شستشوی دست‌ها با صابون و آب گرم قبل و بعد از آشپزی، پس از رفتن به دستشویی و عوض کردن کهنه نوزاد

راه‌های درمان هپاتیت A

هپاتیت A در بیشتر موارد به درمان نیاز ندارد، به این دلیل که یک بیماری کوتاه‌ مدت است. در صورتی که علائم آن ناراحتی زیادی ایجاد کنند، احتمالا باید در تخت خواب خود باقی مانده و استراحت کنید. در حالتی که به استفراغ یا اسهال دچار شدید، دستورات پزشکتان را در زمینه‌ی تغذیه و آبرسانی به بدن‌تان به صورت کامل رعایت کنید. واکسن هپاتیت A برای جلوگیری از این عفونت موجود است. بیشتر کودکان بین سنین ۱۲ و ۱۸ ماهگی واکسیناسیون را آغاز می‌کنند. واکسن هپاتیت A شامل دو واکسن است. این واکسن برای بزرگ‌سالان نیز موجود است و می‌تواند با واکسن هپاتیت B ترکیب شود.

 

۲. هپاتیت B

هپاتیت B، بعد از بیماری‌های سل و مالاریا رایج‌ترین بیماری عفونی و مسری در جهان است؛ به نحوی که امروزه حدود ۳۰۰ میلیون نفر در تمام جهان حامل ویروس هپاتیت B هستند. هپاتیت B می‌تواند بدن را برای ابتلا به هپاتیت D، مستعد کند. هپاتیت D، تنها در اشخاصی که هپاتیت ب دارند، گسترش پیدا می‌کند و می‌تواند علائم هپاتیت ب را شدت بخشد.

محل تکثیر ویروس هپاتیت B در کبد انسان است و بعد از تکثیر وارد خون می‌شوند. بدن در برابر عفونت ویروسی از خود دفاع کرده و علیه آن آنتی‌ژن‌های ویروسی، آنتی بادی یا آنتی کر (پادتن) تولید می‌کند. در اکثر اوقات، بدن با دفاع خود عفونت را دفع می‌کند و فقط ردپای آن به صورت مثبت بودن آنتی بادی‌ها (پادتن‌ها) برجای می‌ماند. در این شرایط علاوه بر رفع خطر، فرد در مقابل عفونت مجدد محافظت می‌شود و به اصطلاح خود واکسینه شده است.

منتقل کنندگان بیماری هپاتیت B، افرادی هستند که این ویروس در خونشان برای بیشتر از ۶ ماه وجود دارد، در حالی که حال عمومی خوبی داشته و در بررسی آزمایشگاهی اختلالی در عملکرد کبد آنان رؤیت نشود. این حالت، نشان می‌دهد که ویروس به صورت مسالمت آمیز در درون بدن وجود دارد، اما آسیبی به کبد وارد نمی‌کند. در تعدادی افراد، هپاتیت مزمن نوع B، می‌تواند تبدیل به سیروز کبدی شود.

راه‌های انتقال هپاتیت B

تنها منبع این بیماری بدن انسان است و از افراد آلوده به افراد سالم منتقل می‌شود. لازم به ذکر است، تماس‌های عادی مانند دست دادن، در یک اتاق کار کردن، معاشرت با دوستان و افراد آلوده‌ی فامیل، خطر انتقال بیماری را به دنبال ندارد و جای نگرانی نیست. راه‌های انتقال عفونت عبارتند از:

• انتقال از مادران آلوده به نوزادان (عفونت نه از راه بند نافی، بلکه از راه بدن مادر در زمان زایمان و در جریان تماس نزدیک پس از آن انتقال می‌یابد.)
• برقراری رابطه جنسی با فرد بیمار
• خون و فراورده‌های خونی آلوده (این خطر برای جراحان و دندان پزشکان دو برابر است.)
• استفاده از وسایل غیر استریل در دندانپزشکی، سوراخ کردن غیربهداشتی گوش، خالکوبی و حجامت
• انتقال از حشراتی نظیر پشه یا ساس‌های رختخواب که خون می‌مکند.

اقدامات لازم در مواجهه با هپاتیت B

• دلسرد و افسرده نباشید و برای خود محدودیت ایجاد نکنید. با توجه به طبیعی بودن آزمایش‌های تخصصی کبدی نظیر دیگر افراد شاداب و خوشحال زندگی کنید و در عین حال دستورات مورد نظر بهداشتی را رعایت کنید.
• تمامی اعضای خانواده‌ شما باید در مقابل هپاتیت B واکسینه شوند.
• برای معاینه و انجام آزمایش‌های خون هر ۶ ماه یک مرتبه به پزشک متخصص مراجعه فرمایید.
• از مصرف مشروبات الکلی اجتناب کنید.
• در صورت مراجعه به دندانپزشکی، آزمایشگاه (برای انجام آزمایش)، پزشک و هر مکان دیگری که امکان انتقال ویروس از شما به دیگران وجود دارد، حتماً آن‌ها را از آلوده بودن خود مطلع سازید.
• از ریش تراش، مسواک، ناخن گیر، شانه و برس به صورت مشترک استفاده نکنید.
• در صورت شستشوی مناسب و دقیق ظروف غذا با آب جوش و محلول ریکا امکان منتقل شدن بیماری به علت استفاده از این وسایل وجود ندارد. با این وجود برای اطمینان بیشتر می‌توانید وسایل نامبرده را جدا کنید.
• از مصرف دخانیات به ویژه قلیان و سیگار اجتناب کنید.

راه‌های درمان هپاتیت B

بیماری هپاتیت B مزمن با داروهای ضد ویروسی درمان می‌شود. از آنجا که این درمان چندین ماه یا سال ادامه می‌یابد، پرهزینه است. از طرفی دیگر، درمان هپاتیت B مزمن، نیازمند نظارت و ارزیابی‌های پزشکی منظم است تا تعیین شود که آیا ویروس به درمان پاسخ می‌دهد یا خیر. درمان دارویی نیز شامل استفاده از اینترفرون و داروهای ضد ویروس برای درمان این بیماری است که در بیشتر موارد موفقیت آمیز است. داروهای اینترفرون به صورت چندبار در هفته (interferon alpha-2b) و یا یکبار در هفته (peginterferonalpha-2a) تزریق می‌شوند.

در بیشتر موارد شواهدی مبنی بر تخریب و التهاب سلول‌های کبدی مشاهده نمی‌شود و در واقع یک سازش و هم‌زیستی بین ویروس و سیستم دفاعی بدن به وجود آمده است. این سازگاری تا سالیان سال، ممکن است باقی بماند و بیمار مشکل کبدی پیدا نکرده و ویروس همچنان در حالت پنهان تا پایان عمر در بدن فرد وجود داشته باشد.

هپاتیت B با واکسیناسیون پیشگیری می‌شود. CDC واکسیناسیون هپاتیت B را برای همه‌ی نوزادان توصیه می‌کند. واکسیناسیون هپاتیت B شامل سه واکسن است که به صورت معمول، درطول ۶ ماه اول تولد کودک با فواصل مشخصی تزریق می‌شوند. از طرفی دیگر، این واکسن برای همه‌ی کارکنان خدمات بهداشتی و درمانی نیز توصیه می‌شود.

 

۳. هپاتیت C

هپاتیت C یک عفونت ویروسی است و در بین انواع هپاتیت خطرناک‌ترین نوع محسوب می‌شود. این بیماری موجب التهاب در کبد شده ولی بیشتر افراد مبتلا به آن نشانه‌ای ندارند. بیشتر بیماران مبتلا به هپاتیت C از بیماری خود مطلع نیستند. این افراد در پی آسیب کبدی از راه آزمایش‌های پزشکی از بیماری خود مطلع می‌شوند. هپاتیت C از راه خون آلوده (غالباً از راه استفاده مشترک از سرنگ آلوده برای تزریق مواد مخدر) و مواجهه با مایعات درونی بدن فرد آلوده، انتقال می‌یابد.

علائم و نشانه‌های هپاتیت C

بیماری هپاتیت C به صورت معمول در مراحل نخست علائم و نشانه‌ای ندارد. زمانی که علائم و نشانه‌ها بروز پیدا می‌کنند، می‌توان شاهد نشانه‌هایی مانند موارد پایین بود.

• بی حالی و خستگی
• کاهش میزان اشتها به میل کردن غذا
• تب
• دردهای مفصلی و عضلانی
• حالت تهوع
• زرد شدن پوست و سفیدی چشم‌ها (یرقان یا زردی)

راه‌های درمان هپاتیت C

هپاتیت C با داروهای ضد ویروس درمان‌پذیر است. این داروها بدن را از ویروس‌ها پاک می‌کنند. پزشک معالج ممکن است ترکیبی از داروهای ضد ویروس را برای چند هفته برای شما تجویز کند. داروهای ضد ویروس می‌توانند سبب افسردگی و علائم و نشانه‌های شبیه آنفلوانزا نظیر خستگی، تب و سردرد شوند. تعدادی از عوارض جانبی می‌توانند به حدی خطرناک باشند که نیاز باشد درمان ضد ویروسی این بیماران به عقب بیفتد یا حتی گاهی اوقات به صورت کامل قطع شود.

 

۴. هپاتیت D

یکی دیگر از انواع هپاتیت، هپاتیت D است که با عنوان هپاتیت دلتا نیز شناخته می‌شود. یک بیماری جدی کبدی است که ویروس هپاتیت HDV) D) آن را ایجاد می‌کند. HDV از راه تماس مستقیم با خون آلوده منتقل می‌شود و نوع کمیابی از هپاتیت است که تنها به‌ همراه عفونت هپاتیت B رخ می‌دهد. ویروس هپاتیت D برای تکثیر به ویروس هپاتیت B نیازمند است. این بیماری در ایالات‌ متحده، بسیار نادر است.

راه‌های درمان هپاتیت D

می‌توان به جرات گفت هم اکنون هیچ داروی ضدویروسی برای درمان هپاتیت D وجود ندارد. طبق پژوهشی در سال ۲۰۱۳، دارویی به ‌نام آلفا‌اینترفرون برای درمان هپاتیت D معرفی شد، ولی تنها در ۲۵ تا ۳۰ درصد از بیماران مفید بود. با دریافت واکسیناسیون هپاتیت B می‌توان از ابتلا به هپاتیت D پیشگیری کرد، به این دلیل که برای گسترش هپاتیت D فرد باید حتماً به عفونت هپاتیت B آلوده باشد.

 

۵. هپاتیت E

هپاتیت E، یک بیماری قابل انتقال از راه آب است که توسط ویروس هپاتیت HEV) E) بروز پیدا می‌کند. بیماری هپاتیت E غالباً در مناطقی که سیستم فاضلاب بهداشتی و اصولی ندارند، قابل مشاهده است و به صورت معمول بر اثر قورت‌ دادن ذرات مدفوعی که منبع آب را آلوده کرده است، به ‌وجود می‌آید. این بیماری در ایران و دیگر کشورهای توسعه یافته جهان چندان رایج نیست. با این‌ وجود، با توجه به CDC، مواردی از هپاتیت E در خاورمیانه، آسیا، آمریکای مرکزی و آفریقا گزارش شده است.

راه‌های درمان هپاتیت E

هم اکنون هیچ درمان دارویی به خصوصی برای بیماری هپاتیت E وجود ندارد. با توجه به اینکه این عفونت اکثراً حاد است، در حالت عادی به ‌خودی ‌خود نابود می‌شود. معمولاً به افراد مبتلا به این نوع عفونت توصیه می‌شود که به اندازه مناسب استراحت کنند، مقدار زیادی مایعات بنوشند، مواد مغذی کافی دریافت کنند و از مصرف الکل اجتناب کنند. با این وجود، زنانی که در دوران بارداری قرار دارند و به این عفونت مبتلا هستند، به نظارت و مراقبت دقیق نیاز دارند.

 

۶. هپاتیت غیر عفونی

یکی دیگر از انواع هپاتیت، نوع غیرعفونی آن است. این نوع از هپاتیت به دلایل غیر ویروسی بروز پیدا می‌کند. از جمله مهم‌ترین عواملی که باعث به وجود آمدن این بیماری می‌شوند، می‌توان به مصرف بیش از اندازه مشروبات الکلی، استعمال دخانیات به ویژه قلیان و سیگار، قرار گرفتن در برابر سموم و پاسخ به سیستم خود ایمنی بدن اشاره کرد.

مصرف بیش ‌از اندازه الکل و استعمال دخانیات می‌تواند موجب آسیب دیدن و التهاب کبد شود که در برخی موارد به آن هپاتیت الکلی نیز می‌گویند. الکل به صورت مستقیم به سلول‌های کبد آسیب می‌زند و با گذشت زمان می‌تواند سبب آسیب دائمی به کبد شود و حتی به نارسایی و سیروز کبدی، ضخامت و زخم شدن کبد، منجر شود.

گاهی اوقات، سیستم ایمنی، کبد را به‌عنوان عاملی بیگانه و آسیب رسان اشتباه می‌گیرد و به آن حمله می‌کند. این سبب التهابی مداوم می‌شود که می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد و بیشتر مانع عملکرد درست کبد می‌شود. این وضعیت در زنان، سه برابر شایع‌تر از مردان است.

راه‌های درمان هپاتیت غیر عفونی (نوع خودایمنی)

کورتیکواستروئیدها نظیر پردنیزون یا بودسوناید در درمان اولیه‌ی هپاتیت خودایمنی، بسیار مؤثر هستند. آن‌ها حدوداً در ۸۰ درصد از افراد مبتلا به این بیماری مؤثر واقع خواهند شد. آزاتیوپرین (ایموران)، دارویی که سیستم ایمنی را سرکوب می‌کند نیز، معمولاً در درمان هپاتیت خود ایمنی استفاده می‌شود. این دارو را می‌توان به همراه استروئیدها یا بدون آن‌ها استفاده کرد. دیگر داروهای سرکوب‌ کننده‌ی ایمنی مثل مایکوفنولات (سل‌سپت)، تاکرولیموس (پروگرف) و سیکوسپورین (نئورال) نیز می‌توانند به عنوان جایگزینی برای آزاتیوپرین در درمان مورد استفاده قرار گیرند.

آشنایی با عملکرد کبد

کبد در بخش بالای سمت راست شکم‌‌ قرار دارد و کارهای بسیار مهمی انجام می‌دهد که بر متابولیسم و عملکرد تمام بدن‌ تأثیر می‌گذارد. در صورت ابتلا به انواع هپاتیت، این عملکردها مختل می‌شوند. در زیر به تعدادی از این عملکردها اشاره خواهد شد.

• تولید صفرا که برای هضم غذا الزامی است.
• تصفیه‌ی سموم موجود در بدن
• دفع بیلی‌روبین (مواد ناشی از شکست و تجزیه‌ی سلول‌های قرمز خون)، کلسترول، هورمون‌ها و داروها
• تجزیه‌ی کربوهیدراتۀها، چربی‌ها و پروتئین‌ها
• فعال‌سازی آنزیم‌ها (پروتئین‌های خاصی که برای عملکردهای بدن الزامی هستند)
• ذخیره‌سازی گلیکوژن (یک شکل از قند)، مواد معدنی و ویتامین A، ویتامین D، ویتامین E و ویتامین K
• سنتز پروتئین‌های خون مثل آلبومین
• سنتز فاکتورهای انعقادی

آیا شما نیز اطلاعی از انواع هپاتیت، علائم و راه‌های درمان آن دارید؟ لطفاً تجربیات و نظرات خود را در قسمت نظرات، با سایر کاربران سایت انگیزه به اشتراک بگذارید.