تنگی نفس؛ علل، علائم و راه‌های درمان

انگیزه – سلامت – هر فرد عادی در طول یک دقیقه ۱۲ بار دم و بازدم انجام می‌دهد. زمانی که شما نوع و فرایند تنفس خود را حس کنید، نفس کشیدن شما حالت عادی ندارد. ایجاد تغییر در فرایند تنفس به خودی خود بیماری نیست، بلکه می‌توان گفت این حالت، نشانه‌هایی از بروز یک بیماری است. تنگی نفس غالبا تأثیر خود را در زمان‌هایی مانند زمان بالا رفتن از پله‌های ساختمان و یا جاده‌های شیب‌دار و یا انجام حرکات سنگین، نشان می‌دهد. بیشتر افراد جامعه به تنگی نفس خود توجهی ندارند و این باعث تشدید این اختلال می‌شود.

 

تنگی نفس چیست؟

هر نوع احساس نامطلوب در نفس کشیدن و احساس فشار در ناحیه قفسه سینه که با تنفس دشوار و پر زحمت همراه است را در اصطلاح تنگی نفس می‌گویند. فرد مبتلا، نمی‌تواند به طور کامل تنفس کند و هوا را به درون ریه‌های خود انتقال دهد.

تنگی نفس یک اختلال رایج است و ممکن است دوره‌ای و خفیف یا طولانی‌مدت و وخیم باشد. این عارضه در بسیاری از بیماری‌ها خود را به صورت یکی از علائم بیماری نمایان می‌کند و می‌تواند ناشی از بیماری‌های قلبی مانند نارسایی قلبی، یا نشانه بیماری‌های ریوی مانند آسم و سینه پهلو بوده و یا اینکه به علل عصبی مانند اضطراب ایجاد شود.

تنگی نفس همچنی می‌تواند بر اثر فعالیت‌های شدیدی که توسط فرد انجام شود یا حمل وسایل سنگین ایجاد شود. در صورت انجام این فعالیت‌ها فرد با صدا و خس خس تنفس می‌کند. در این حالت فرد در اصطلاح نفس نفس می‌زند و تقلا می‌کند و برای فرو بردن اکسیژن، به دشواری تلاش می‌کند. با گذشت زمان و هنگامی که اعصاب فرد آرام می‌شود، تنفس به حالت معمولی برمی‌گردد. البته باید بدانید که این حالت کاملاً عادی است و جای نگرانی ندارد.

به گزارش medicalnewstoday، از آنجایی که امکان دارد تنگی نفس علل و منشا مختلفی و متفاوتی داشته باشد، تشخیص و درمان آن عمدتاً کاری دشوار است. با ما در ادامه‌‌ی این مطلب همراه باشید تا با علل تنگی نفس و راه‌های جلوگیری و درمان آن، بیشتر آشنا شوید.

 

علت به وجود آمدن تنگی نفس چیست؟

همانطور که اشاره شد، تنگی نفس به خودی خود عارضه چندان مهمی نیست اما خطرات جسمی که در پشت آن پنهان شده است جای نگرانی دارد. می‌بایست با پی بردن به علت ایجاد این اختلال، از خطرات احتمالی آن جلوگیری کرد.

این عارضه مقطعی و زود گذر است و نکته قابل توجه این است که این عارضه همیشه هم با سلامت فرد در ارتباط نیست. ممکن است افراد بعد از انجام فعالیت‌های شدید و فشرده دچار تنگی نفس شوند؛ اما از طرفی دیگر نیز باید اذعان داشت که تنگی نفس عمدتاً با بروز مشکلاتی در سلامت فرد در ارتباط مستقیم است. از این رو گاهی اوقات می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل جدی در سلامتی باشد. بر اساس گفته‌ی دکتر استیون والز یکی از مشهورترین محققان در زمینه تنگی نفس، رایج‌ترین علل این عارضه در افراد، آسم، نارسایی قلبی، بیماری مزمن انسدادی ریه، سینه‌پهلو یا بیماری ذات‌الریه و مشکلات روانی همراه با اضطراب هستند؛ اما این عارضه می‌تواند علت‌های دیگری نیز داشته باشد.

علت تنگی نفس حاد

اگر این عارضه به صورت کاملاً ناگهانی ظاهر شود، به آن تنگی نفس حاد می‌گویند. تنگی نفس حاد می‌تواند بر اثر عوامل زیر در فرد پدیدار شود.

• بیماری آسم
• اضطراب
• بیماری سینه ‌پهلو یا ذات‌الریه
• جویدن یا تنفس جسمی که راه تنفس را مسدود کند
• واکنش‌های آلرژیک و ناشی از حساسیت
• بیماری‌های کم‌خونی
• از دست دادن مقدار زیادی خون
• در معرض مقدار زیادی از مونوکسید کربن قرار گرفتن
• نارسایی‌های قلبی
• فشار خون پایین
• آمبولی ریه (لخته شدن مقداری از خون در یکی از رگ‌های ریه را آمبولی ریه می‌گویند)
• هوا جَنبی (به معنی وجود هوا در حفره‌ی جنبی که مانع باز شدن کامل ریه می‌شود)

 

علت تنگی نفس مزمن

در صورتی که فردی به ‌مدت بیش از یک ماه به این عارضه مبتلا باشد، به آن تنگی نفس مزمن می‌گویند. تنگی نفس مزمن بر اثر عوامل زیر در فرد ظاهر شود.

• بیماری آسم
• بیماری مزمن انسدادی ریه
• بیماری و مشکلات قلبی
• چاقی و اضافه وزن
• زخمی شدن و خراشیده شدن بافت ریه

 

تنگی نفس ناشی از مشکلات ریوی

بعضی از مشکلات ریوی نیز منجر به تنگی نفس در فرد می‌شوند. در زیر به چند مورد ار آن‌ها اشاره می‌کنیم.‌

• خروسک
• آسیب دیدن یا زخمی شدن ریه در دوران کودکی
• سرطان ریه
• بیماری سل
• پلورزی (التهاب بافت‌های پیرامونی ریه)
• ادم ریه (وجود مقادیر زیادی مایعات در ریه)
• فشار خون بالا در ناحیه ریه‌ها
• سارکوئیدوز (رشد سلول‌های التهابی در ریه‌ها)

 

تنگی نفس ناشی از مشکلات قلبی

تنگی نفس با بسیاری از مشکلات قلبی نیز در ارتباط است و می‌تواند بر اثر این مشکلات پدیدار شود. مشکلاتی مانند:

• بیماری‌های ماهیچه‌ی قلب
• مشکلاتی در ریتم ضربان قلب که باعث عدم نظم در تپش قلب می‌شوند
• نارسایی‌های قلب
• پریکاردیت (ملتهب شدن بافت پیرامونی قلب)

 

علائم تنگی نفس

• ایجاد اشکال در دم و بازدم فرد و سختی در تنفس
• تنفس بسیار سریع و به عبارتی نفس نفس زدن
• اشکال در صحبت کردن و کم آوردن نفس
• نفس تنگی همراه با درد قفسه سینه
• غش و ضعف
• حالت تهوع
• خس خس کردن سینه هنگام تنفس
• کبودی لب‌ها و سرانگشتان بر اثر کمبود اکسیژن دریافتی توسط بافت‌های بدن
• تنگی نفس حتی در حالت استراحت
• کاهش سطح هوشیاری، بروز اضطراب یا گیجی
• ناراحتی قفسه سینه و یا تپش غیر عادی قلب
• کاهش وزن و لاغری
• عرق کردن شبانه

 

درمان تنگی نفس

درمان خانگی تنگی نفس

۱- شیرین بیان

یکی از مؤثرترین درمان‌های خانگی، استفاده از ریشه شیرین بیان است. این گیاه شگفت انگیز شامل خواص آنتی باکتریایی، آنتی ویروسی، ضد التهابی و خواص تسکین کنندگی است که برای درمان تنگی نفس از ریشه آن استفاده می‌شود.

۲- گیاه اکیناسه

گیاه اکیناسه سبب می‌شود برونشیت کاهش یابد. برای استفاده چند قطره از گیاه اکیناسه را داخل چای بریزید و هر روز یا به صورت هفتگی بنوشید که به مرور زمان ریه‌های شما تمیز می‌شوند.

۳- زنجبیل

زنجیل گیاه سرشار از خواص گوناگون است. گیاه زنجبیل خلط آور است و از این طریق می‌تواند گرفتگی سینه و نایژه‌ها را که باعث تنگی نفس شده اند را برطرف کند. ترکیبات و مواد موجود در گیاه زنجبیل باعث می‌شود، ترشحات مخاطی بینی کاهش یابد و از این رو فرایند تنفس فرد با سهولت صورت گیرد. علاوه بر این زنجبیل هرگونه عفونت دستگاه تنفسی و گلو را از بین می‌برد.

۴- گیاه آویشن

گیاه مشهور آویشن دارای خاصیت آنتی بیوتیکی، آنتی ویروسی و ضد قارچی است. به منظور مصرف درمانی این گیاه می‌توانید آویشن را به غذای خود بیفزایید و بدین وسیله ریه‌های خود را کاملاً پاکسازی کنید. می‌توانید از روغن آویشن نیز استفاده کنید که تأثیر بیشتری نسبت به خود آویشن دارد.

۵- گیاه پونه کوهی

پونه کوهی نیز مانند آویشن در درمان بیماری‌های تنفسی به ویژه تنگی نفس بسیار تأثیر گذار است. پونه کوهی به سرعت باکتری‌های موجود در دستگاه تنفسی را از بین می‌برد. می‌توانید این گیاه را به عنوان سبزی به همراه غذا میل کنید.

۶- تمرینات تنفسی یوگا و مدیتیشن

درمان‌های آرامش بخشی مانند تمرینات یوگا و مدیتیشن برای درمان مشکلات تنفسی در فرد بسیار مؤثر هستند. این‌گونه تمرینات آرامش بخش سبب افزایش جریان خون و اکسیژن در بدن می‌شوند و ضربان قلب شما را کاهش می‌دهند. علاوه بر تأثیرات نام‌برده شده، این تمرینات باعث کاهش استرس و اضطراب فرد می‌شود و همین موضوع تنگی نفس فرد را بهبود خواهد داد. برای گرفتن نتیجه بهتر، تمرینات یوگا و مدیتیشن را در فضای باز انجام دهید تا هوای تمیز و پاکی را تنفس کنید.

۷- بخور دادن

اگر تنگی نفس شما به علت سرماخوردگی، گرفتگی بینی، یا حتی انسداد مزمن ریوی است، بخور دادن در درمان این عارضه بسیار مؤثر خواهد بود. استنشاق بخار باعث رقیق شدن مخاط واقع در مجاری تنفسی می‌شود و می‌توانید با فین کردن یا عطسه به راحتی آن‌ها را از مجاری تنفسی خارج ساخته و تنفسی بهتر داشته باشید.

 

درمان تنگی نفس با تغییر رژیم غذایی

تغذیه فرد نقش پررنگی در سلامتی فرد دارد. تغییبر نوع خوراک و تغذیه می‌تواند باعث کاهش شدت یا بهبود تنگی نفس در فرد بیمار شود. تعدادی زیادی از مواد غذایی، تحریک کننده و افزایش دهنده این بیماری هستند که باید از خوردن این مواد غذایی خودداری کنید تا سلامتی خود را بازیابید. از خوردن و مصرف غذاهایی مانند مواد غذایی نفاخ و با حجم زیاد و همچنین ادویه جات، آب بسیار سرد و آب داغ، به طور جدی پرهیز کنید.

 

استفاده از اکسیژن‌های مکمل

در صورتی که آزمایش‌ها نشان دهند که سطح اکسیژن خون فرد پایین است، می‌توان از اکسیژن‌های مکمل موجود در داروخانه‌ها استفاده کرد. به خاطر داشته باشید، دلیلی وجود ندارد که افراد مبتلا به تنگی نفس لزوماً از سطح اکسیژن پایینی در خون خود برخوردار باشند. بر اساس پژوهش‌های یکی از مراکز تحقیقاتی، در صورتی که جریان هوای خنک در اطراف صورت بسیاری از اشخاص مبتلا به تنگی نفس عبور کند، علائم این عارضه در این افراد بهبود خواهد یافت.

 

درمان منشا و علت تنگی نفس با استفاده از دارو

همنطور که گفتیم این عارضه علل مختلفی دارد. نوع درمان وابسته به عامل ایجاد کننده آن است. برای مثال اگر فردی تنگی نفس ناشی از نارسایی قلبی داشته باشد، داروهایی نظیر داروهای ادرار آور دیورتیک، مهارکننده‌های آنزیم تبدیل کننده آنژیوتانسین، دیگوکسین و بتابلوکرها برای او تجویز می‌شود و اگر تنگی نفس فرد ناشی از آسم یا دیگر بیماری‌های ریوی مزمن باشد، داروهایی که اسپاسم یا التهاب مجاری تنفسی را کاهش می‌دهد، برای درمان فرد تجویز می‌گردد. برای تنگی نفس‌های ناشی از انواع عفونت نیز از آنتی بیوتیک و دیگر داروها استفاده می‌شود.

تمرین‌های تنفسی

تمرین تنفس دیافراگمی

این نوع از تنفس را بارها تمرین کنید. تنفس دیافراگمی یا تنفس شکمی، نوعی از تنفس است که در آن می‌بایست قفسه‌ی سینه خود را ثابت و بدون حرکت نگه‌دارید. اکسیژن را به داخل شش‌های خود ببرید و آن را به کمک عضلات شکمتان، با فشار خارج کنید. با انجام این تمرین، دیافراگم‌ شما تقویت می‌شود و این عامل باعث کاهش تنگی نفس در شما می‌شود.

 

تمرین‌های تنفسی برای کاهش تنگی نفس

تمرینات تنفسی زیر نیز تا حد زیادی تنگی نفس را کاهش می‌دهند.

1. در حالی که دستان خود را به دو طرف و به سمت بالا می‌برید، نفس عمیق بکشید.
2. بعد از انجام تمرین بالا، در حالی که دستانتان را دوباره به پایین می‌آورید، نفستان را خارج کنید.
3. با قرار دادن دستان خود روی قفسه سینه، نفس خود را به جای اینکه به شکم هدایت کنید به طرف سینه بکشید.
4. هنگام نفس عمیق دنده‌ها را به طرف دستان خود فشار دهید. تنفس عمیق را تمرین کنید بطوری که هرگاه تنفس شکمی برایتان دشوار شد، بتوانید به راحتی تنفس از سینه را انجام دهید.

 

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

در برخی از مواقع، تنگی نفس نشانه‌ی بروز یک بیماری خطرناک و مرگ‌بار است. اگر شخصی بیش از یکی از علائم و نشانه‌های زیر در او بروز کند، باید در اسرع وقت تحت درمان‌های اورژانسی قرار بگیرد. دقت داشته باشید با اینکه در تمامی موارد بروز تنگی نفس نیازی به درمان‌های اورژانسی نیست اما این عارضه می‌تواند نمایانگر مشکلاتی خطرناک در سلامت فرد باشد.

• بروز ناگهانی تنگی نفس
• عدم توانایی پرداختن به کار و فعالیت به‌ دلیل تنگی نفس
• درد در ناحیه قفسه‌ی سینه
• حالت تهوع

 

پیشگیری از ابتلا به تنگی نفس

• پیاده‌روی سریع روزانه را هرگز ترک نکنید. این کار به استقامت و پایداری بدن را افزایش داده و تنگی نفس را کاهش می‌دهد.
• در هنگام پیاده‌روی روزانه خود، حتماً از طریق بینی نفس بکشید.
• از کشیدن قلیان و سیگار خودداری کنید؛ زیرا سیگار خطر ابتلا به بیماری قلبی، ریوی و سرطان را افزایش می‌دهد.
• از آلاینده‌های محیطی دوری نمایید.
• تا جایی که ممکن است از تنفس مواد آلرژی‌زا و سموم محیطی پرهیز کنید.
• در صورت چاق بودن، وزن اضافی خود را کاهش دهید.
• از کار و انجام فعالیت در ارتفاعات بالاتر از ۱۵۰۰ متری خودداری کنید.