رمزگشایی از گره زدن سبزه در سیزده بدر؛ از خرافه تا واقعیت

برخی از آداب نوروز مربوط به قبل از زرتشت است و به مردمان آریایی باز می‌گردد. براساس باور مردمان آریایی ، “تشتر” فرشته باران و به شکل اسب سپید است که هرگاه دیوی به نام اپوش را از پای درآورد ، سالی پر از باران و سرسبزی را خواهند داشت. به همین دلیل ایرانیان و مخصوصا بانوان (که نماینده آناهیتا یا همان الهه آب و آبادانی هستند) در روز ۱۳ فروردین با نوازش سبزه‌ها و گره زدن آن‌ها ، حمایت خود را از فرشته باران اعلام می‌کنند.

سیزده بدر ایرانیان باستان

هر ساله سیزده روز پس از آغاز سال نو، ایرانیان باستان در آغاز سال نو پس از ۱۲ روز جشن‌گرفتن و شادی‌کردن که به یاد ۱۲ ماه سال، روز سیزدهم نوروز را که روز فرخنده‌ای‌ است به باغ و صحرا می‌روند و شادی می‌کنند و درحقیقت با این ترتیب رسمی بودن دوره نوروز را به پایان می‌رساندند.

افسانهً آفرینش در ایران باستان و مسئلهً نخستین بشر و نخستین شاه و دانستن روایاتی دربارهً کیومرث حائز اهمیت زیادی است. در اوستا چندین بار از کیومرث سخن به میان آمده و او را اولین پادشاه و نیز نخستین بشر نامیده است.

گفته های حمزه اصفهانی در کتاب سنی ملوک الارض و انبیاء و گفته های مسعودی در کتاب مروج الذهب جلد دوم و بیرونی در کتاب آثار الباقیه بر پایهً همان آگاهی است که در منابع پهلوی وجود دارد.

در اوستا (کتاب باستانی زرتشت) از کیومرث سخن گفته شده است و وی را نخستین بشر و اولین پادشاه نامیده‌اند. براساس این کتاب ، پسر و دختر دوقلوی کیومرث (“مشیه” و “مشیانه”) برای اولین بار در روز ۱۳ فروردین با یکدیگر ازدواج کردند.

به دلیل آنکه در آن دوران ، مراسم عقد و عروسی وجود نداشت ؛ مشیه و مشیانه با گره زدن دو شاخه ، مراسم پیمان زناشویی را برگزار کردند. این مراسم از آن زمان توسط دختران و پسران دم بخت برگزار می‌گردیده ولی در دوره کیانیان تقریبا متروک گردید. تا اینکه در دوره هخامنشیان دوباره این رسم شروع گردید و تا امروز نیز باقی مانده است.

دلیل سند مذکور در کتاب “مجمل التواریخ” بدین صورت آمده است:

اول مردی که به زمین ظاهر شد ، پارسیان او را “کل شاه” گویند. پسر و دختری از او ماند که مشیه و مشیانه نام گرفتند و روز سیزده نوروز با هم ازدواج کردند و در مدت پنجاه سال هیجده فرزند بوجود آوردند و چون مردند جهان نود و چهار سال بی پادشاه بماند.

بنابراین براساس تاریخچه عنوان شده ؛ رسم سبزه گره زدن ، شیوه‌ای جهت اعلام پیوند زناشویی بوده است و کاملا واضح است که با توجه به مراسم‌های ازدواج کنونی ، گره زدن سبزه منسوخ گردیده است. بر همین اساس بختیاری ها و کردهای ایران و عراق که زرتشت را از خود می‌دانند روز سیزدهم فروردین را جزو جشن نوروز به حساب می‌آورند.

راز گره زدن سبزه در ۱۳ بدر

وقتی به سبزه‌ها در روز سیزده بدر گره می‌زنیم، در واقع گره‌های زندگی خود را به طبیعت منتقل می‌کنیم و از خالق طبیعت می‌خواهیم که گره زندگی‌مان را باز کند.

مردم در طول زندگی ‌خود ممکن است با انواع مشکلات مواجه شوند که می‌خواهند مشکلاتشان را با گره زدن به سبزه رفع کنند، مردم فکر می‌کنند مشکلاتی که در زندگیشان به وجود آمده، گره‌هایی است که می‌توان با گره زدن به سبزه رفع شود.

روز ۱۳ بدر را روز رفع کردن نحسی‌ها هم نامیدند، مردم می‌خواهند با سیزده به در شومی‌ها را به طبیعت برگردانند و اعتقاد دارند که این گره‌های زندگی باید به طبیعت برگردانده شود.

از آنجایی که گیاه در حال رشد است و در حال رشد حتما گره‌ها باز خواهد شد، بنابراین گره نمی‌تواند در سبزه بماند، مگر آنکه برگ‌ها و ساق‌هایش بشکند.

رفع مشکلات با گره زدن به سبزه نشان دهنده آن است که مردم اعتقاد داشتند که خداوند زمین و آنچه که در کائنات است را آفریده و اگر گره‌ای در کارشان می‌افتد، به خاطر چینش کائناتی است، به همین دلیل در این چینش کائناتی از ستارگان بیشتر الهام می‌گرفتند و ایامی را قمر در عقرب و فعل سعد (سعد به معنی خوب و فرخنده) می‌خواندند.

در روز سیزده بدر کسانی که از خدا فرزند می‌خواهند و یا خواسته‌های دیگری دارند، به سبزه گره می‌زنند تا خداوند مشکلات و خواسته‌هایشان را برآورده کند.

اینکه باورهای مرتبط با بخت و تقدیر، از اعتقادهای بسیار کهن و همچنان زنده و پایدار «زروانی» ایرانیان در سیزده بدر نیز سرچشمه می‌گیرد، افراد بسیاری یک واقعه نیک یا بد را در نخستین روز هر اتفاقی به کل آن روز یا واقعه تعمیم می‌دهند.سیزده بدر امروزی تنها نامی از یک جشن کهن را دارد و هیچ شباهتی به آیین کهن و یادگار نیاکانمان ندارد.

نحوه اجرای این جشن، همانند بسیاری از دیگر آیین‌های ایرانی، از شیوه اصیل و باستانی خود دور شده و به شکل فعلی آن، دارای سابقه تاریخی در ایران نیست.

در گذشته مادران و پدرانمان، سبزه‌های نوروزی خود را به صحرا می‎بردند و برای احترام به زمین و گیاه، آن را در خاک می کاشتند اما امروزه سبزه‌ها در طبیعت و خیابان‌ها رها شده است.