روزی که سیل مرگبار تجریش رخ داد، هیچکس، حتی ساکنان مناطق شمالی تهران هم تصورش را نمیکردند که شاهد چنین حادثه هولناکی باشند. سیل در حالی اتفاق افتاد که تا ظهر چهارم مردادماه حتی قطرهای باران هم در مناطق مرکزی و جنوب شهر نباریده و از همه مهمتر، سازمان هواشناسی هم هرگز پیشبینی چنین سیلی را نکرده بود.
سیلاب مرداد ۶۶ در تجریش
در اطلاعیه سازمان هواشناسی که صبح همان روز در روزنامه اطلاعات منتشر شده بود، آمده است:
در ۲۴ ساعت آینده نواحی مرکزی و شرق ایران و دامنههای البرز همچنان دارای هوای ناپایدار توأم با باد و گردوخاک و رعدوبرق خواهد بود. همچنین امشب هوای تهران بهعلت ناپایداری موقتاً ابری همراه با رعدوبرق و رگبار خفیف خواهد بود.
در این شرایط، مردم پایتخت سرمست از هوای خنک بهاری که در گرمترین فصل سال مهمان شهر شده بود، سرگرم کارهای روزانهشان بودند که ناگهان صدای غرشی سهمگین مردم تجریش، دربند و دیگر مناطق بالادستی را شوکه کرد.
سیل تجریش یا سیل دربند، روز یکشنبه ۴ مرداد ۱۳۶۶ ساعت یک بعدازظهر، براثر بارش شدید باران و جاری شدن سیلاب شدید در درههای دربند و گلابدره، در شمال تهران رخ داد. براثر این سیل، حدود ۳۰۰ نفر کشته شدند و ۷۵۷ میلیارد ریال خسارت مالی وارد شد.
در این روز باوجود گرمای هوا، رگبار و تگرگ شدیدی آغاز به باریدن کرد. شدت رگبار بهگونهای بود که در مدت ۱۰۷ دقیقه ۲۸ میلیمتر بارش ثبت شد. در مدت کوتاهی سیلاب عظیمی از رودخانه گلاب دره به حرکت درآمد و صدها تن گلولای و سنگ را در مسیر رودخانه گلاب دره و رودخانه دربند به سمت میدان تجریش به حرکت درآورد.
شایعاتی مبنی بر وجود سد جهاد سازندگی یا سپاه و شکسته شدن آن و بروز سیلاب بهواسطه شکسته شدن آن وجود دارد که حتی در برخی روزنامههای دولتی چاپشده است اما اگر به افراد محلی قدیمی در محله امامزاده قاسم یا دربند مراجعه کنید و از ایشان بخواهید محل آن سد را به شما نشان بدهند هیچکدام وجود چنین سدی را تأیید نمیکنند. این سیل براثر طغیان دو رودخانه دربند و گلاب دره به وقوع پیوست که طغیان هرکدام از این رودخانهها خود بهتنهایی میتوانست موجب وقوع سیل شود بنابراین وجود سد بر روی یکی از رودخانهها و شکسته شدن آن و بروز سیلاب به خاطر این شکست شایعهای عوامانه بیش نیست.
سیلاب پس از ورود به گلاب دره خیابانهای دربند و از طریق خیابان جعفرآباد و خیابان دربند و خیابان ثبت یا شهرداری و کوچه ناودانک و تابش به سمت تجریش حرکت کرد و در طول مسیر به خانهها و خودروها خسارت فراوان وارد کرد تا به میدان تجریش و میدان قدس رسید.
از میدان قدس به خیابان شریعتی واردشده و تا حوالی میرداماد پیش رفت. در میدان تجریش بخشی از سیلاب به درون زیرگذر در حال ساخت وارد شد و بخشی دیگر داخل تکیه بزرگ تجریش و راهروی بازارچه تجریش شد که به مغازههای داخل تکیه و بازارچه آسیب رساند. سپس وارد مسجد همت تجریش و داخل حرم امامزاده شد پسازآن با ورود به کوچههای اطراف حرم و مسجد همت به منازل آن محدوده نیز آسیبهای فراوانی وارد کرد. نمازگزاران مسجد همت در حال اقامه نماز با ورود سیل به مسجد مواجه شدند شاهدان عینی میگویند تمام محوطهی داخل مسجد از سیلاب و گلولای انباشته شد بهنحویکه مردم از کتابخانهها و ستونها و منبر برای حفظ جان خود بالا رفتند و با شکسته شدن دیوار جنوبی مسجد سیلاب از آن سمت خارج شد و فروکش کرد از سمت دیگر میدان، گلولای بهطرف بیمارستان شهدا از سمت شرق و ورودی خیابان مقصودبیگ و ولیعصر در سمت جنوب و غرب نیز پیشروی کرد.
مردم از میدان تجریش به خیابان ولیعصر هجوم بردند و فریادکنان یکدیگر را خبر میکردند که فرار کنند. هرکس بهطرفی میدوید و هیچکس نمیتوانست فکر کند کجا امن است. وضع رقتباری بود. آب پیش میآمد و مردم فریادکنان میدویدند. عدهای اتومبیلها را رها کرده و سعی میکردند از مسیر آب فرار کنند. آثار گلولای روی ساختمانها در ابتدای میدان تجریش به حدود ۴ متر میرسید. در این مسیر، سیل درختان قطوری را شکسته و با خود آورده بود.
زیر یکی از همین درختها مردم جسد دختربچه خردسالی را که به درخت گیر کرده بود پیدا کردند. میدان تجریش مملو از سنگهای بزرگ و کوچک و شن و گلولای بود، طوری که انسان تصور میکرد این منطقه تپه و ماهور است. در این میدان تعداد زیادی اتومبیل در هم شکسته شده و وسایل خانه زیادی در میان گلولای دیده میشود؛ اما در مسیر پل رومی به میدان تجریش، عمق فاجعه بیشتر حس میشود. وضع ظاهری خیابان حکایت از ابعاد گسترده این حادثه مهیب دارد. در این قسمت سنگهای بزرگی در گوشه و کنار خیابان دیده میشود. تعدادی از اتومبیلها واژگون شده و معلوم نیست بر سر سرنشینان آنها چه آمد.
وقتی سیل جاری شد، برای باخبر کردن مردم از آژیر قرمز استفاده شد اما عدهای به تصویر بمباران هوایی در یک زیرگذر پناه گرفتند و همانجا قربانی سیل شدند. بهعلاوه کسانی که داخل مسجد همت مشغول خواندن نماز بودند نیز طعمه سیل شدند و خبری از سرنوشت آنها نیست.
پسازاین سیل، میدان تجریش به مدت دو ماه بسته بود و عملیات پاکسازی و بازسازی آن ادامه داشت. تا مدتها نیز قطعهسنگ بزرگی وسط میدان تجریش وجود داشت که این سنگ موجود در عکس زیر، یادبود همان سیل معروف است؛ که در سالهای ۸۱-۸۲ توسط شهرداری این قطعهسنگ چهارتکه با جرثقیل حمل شد و در قسمت شمالی میدان قرار داده شد و بعد از گذشت چند ماه با انجام حکاکی روی سنگ مذکور در عید نوروز پردهبرداری شد.