انگیزه – روانشناسی – اکثر کودکان و حتی بسیاری از بزرگسالان از مراجعه به دندانپزشکی ترس و واهمه دارند. ترس از دندانپزشکی، باعث می‌شود که مشکلات دندانی پیچیده‌تر شده و سرانجام فرد با درد و عفونت شدید مجبور به مراجعه به پزشک شود. در این مطلب به تشریح ترس از دندانپزشکی پرداخته و روش‌هایی را برای درمان آن به شما ارائه خواهیم کرد.
ترس از دندانپزشکی و علت آن
بر طبق یک پژوهش آماری که در سال ۱۹۹۸ انجام شده است، ۳۱ درصد از بزرگسالان (۲۳ درصد از مردان و ۴۰ درصد از زنان) از برخی مراحل درمانی دندان به معنی واقعی، وحشت دارند، ولی در این بین ۲۴ درصد از اشخاص حتی از رفتن نزد دکتر دندان‌پزشک نیز به شدت می‌ترسند. پژوهش‌های جدیدتر در این زمینه و در سال ۲۰۰۹ انجام شده است. این تحقیقات نیز نشان می‌دهد که نیمی از بزرگسالان از اضطراب متوسط یا شدید رنج می‌برند و عمده این ترس از دندانپزشکی به دلیل مرحله تزریق و سوراخ کردن دندان است.
۴۱ عکس گل نرگس با کیفیت و زیبا برای پروفایل جدید
۱۸ عکس نوشته برای رفیق های خوب و بامرام
۳۰ عکس نوزاد تازه متولد شده از دختر و پسر و دوقلوها
رابطه با خواهر زن ؛ حکم شرعی و قضایی آن را می‌دانید؟ولی سؤال اینجاست که به چه دلیل افرادی که با میل و اختیار به ورزش‌های دردناکی مانند ورزش راگبی می‌پردازند، از یک کار راحت مانند رفتن به دندانپزشکی به این اندازه می‌هراسند؟ رئیس انجمن بین‌المللی کنترل اضطراب و ترس از دندانپزشکی، بر این باور است که این موضوع فقط با کنترل کردن احساسات در ارتباط است.
تجربه‌های ناخوشایند در گذشته
یکی از مهم‌ترین علل این اضطراب، تجربه‌های ناخوشایند و دردناک فرد در زمان‌های گذشته است. وقتی فردی برای یک‌بار تجربه دردناک و بدی از رفتن به دندانپزشکی داشته باشد، در دفعات دیگر نیز کنترلی روی احساس ترس و اضطراب خود ندارد و همواره با این واهمه و اضطراب زندگی خواهد کرد. در هنگام بازی راگبی یا بانجی‌جامپینگ، فرد می‌تواند احساسات خود را کنترل کند، ولی در مورد دندانپزشکی به دلیل داشتن یک تجربه ناخوشایند در گذشته، حافظه فرد توان کنترل ترس و احساس اضطراب را ندارد.
نیکولا کورتیز ۴۳ ساله یکی از اشخاصی است که به علت همین ترس و اضطراب زیاد از دندانپزشکی، بالغ بر ده سال به دکتر دندان‌پزشک مراجعه نکرد. او می‌گوید: زمانی که ۲۰ سال داشتم، با دندان‌درد شدیدی به پزشک دندان‌پزشک مراجعه کردم، اما داروی بی‌حسی که دکتر برای من تزریق کرد آن‌قدری که باید تأثیر نداشت و من در همه مراحل درمان، درد می‌کشیدم. به اندازه‌ای درد کشیدم که وقتی مشغول سوراخ‌کردن دندانم بود، طاقت نیاوردم و جلوی کار دندان‌پزشک را گرفتم. این یک تجربه بسیار تلخ و ناخوشایند بود، ولی بیش از آن احساس حقارتی که پس از آن از کار خود داشتم من را آزار داد. از این رو تا ۳۰ سالگی به هیچ عنوان قدم در مطب هیچ دندانپزشکی نگذاشتم.
هیچ فردی مایل نیست هنگامی که یک پزشک با مته و سوزن در برابرش ایستاده است، کنترل خود را از دست بدهد. مراحل درمانی دندان هر روزه پیشرفته‌تر می‌شود و بسیاری از کسانی که از مراجعه به دندان‌پزشک ترس داشتند، از مشاهده پیشرفت فناوری در این راستا، تعجب می‌کنند. به دلیل روش‌های درمانی جدید و پیشرفته دلایل ترس از دندانپزشکی کاهش پیدا کرده است. با این وجود مراجعه به دندانپزشکی برای بسیاری از این افراد ساده نیست و جرات امتحان روش‌های جدید را ندارند. این امکان وجود دارد که برخی از این افراد از شدت دندان درد، بر خلاف میل باطنی مجبور به مراجعه به پزشک بشوند، ولی لازم است قبل از رسیدن به این مرحله با اضطراب و ترس خود غلبه کنند.
روش‌های موثر در کاهش ترس از دندانپزشکی
۱. مراجعه به دندان‌پزشک باتجربه
مهم‌ترین توصیه‌ای که می‌توان به کسانی که از دندانپزشکی ترس دارند، ارائه کرد این است که در انتخاب پزشک بسیار دقت به خرج بدهند. هیچ روش قطعی و معینی برای درمان ترس این اشخاص وجود ندارد، زیرا هر شخص با دیگران متفاوت است. برخی از این افراد به آرام‌بخش نیاز دارند و برخی دیگر با رفتاردرمانی، درمان می‌شوند. لازم است که با دقت و گذاشتن زمان کافی، دکتری را انتخاب کنند که به او حس مثبت و خوشایندی دارند و از تجربه و توانایی او مطمئن باشند. پزشکی که با تمام وجود، باتجربه و استاد باشد، به طور قطع احساس ترس و اضطراب این افراد را درک کرده و این نکته را به خوبی می‌داند با آن‌ها چگونه باید برخورد کرد.
باید چگونه چنین دندانپزشکی را پیدا کرد؟ به وب سایت‌های رسمی پزشکان مراجعه کنید و نظر اشخاص گوناگون را در مورد اخلاق و نحوه کار پزشک مدنظرتان، بخوانید. لازم به ذکر است که بهتر است در این مورد به بررسی یک پزشک اکتفا نکنید.
برخی از پزشکان بر این باورند که جلسه اول غالباً زمان مناسبی برای درمان نیست و بهتر این است که در ابتدا پزشک و بیمار با یکدیگر صحبت کنند و درباره ترس‌ها و نگرانی‌های بیمار هم اندیشی کنند و پس از آن دکتر تصمیم بگیرد که چگونه می‌تواند به آن بیمار به بهترین شکل کمک کند.
۲. استفاده از دارو برای کاهش ترس از دندانپزشکی
داروهای فراوانی وجود دارد که با مصرف آن‌ها می‌توانید ترس از دندان پزشکى و درد دندان را کاهش دهید. در زیر به چند گروه از این داروها اشاره می‌کنیم.
- داروهای بى‌حسى موضعى
دندان‌پزشکان با سوزنى نازک، این داروهاى کاهش درد را در موضع مورد نظر تزریق مى‌کنند. در بیشتر موارد دارو پس از چند دقیقه اثر می‌کند و به مدت سه ساعت درد را تسکین می‌دهد. امروزه داروهای لیدوکائین و مپیوکائین رایج‌ترین داروهای مورداستفاده جهت بی‌حسی هستند. تعدادی از پزشکان میزان کمى اپى‌نفرین (آدرنالین) را نیز به این داروها اضافه می‌کنند. آدرنالین عروق خونى را منقبض کرده و سبب مى‌شود اثر داروى ضددرد برای مدت طولانی‌تری ادامه پیدا کند.
- داروهای ضداضطراب
امکان دارد دندان‌پزشک قبل از انجام یک عمل دندان داروهایى براى کم کردن اضطراب تجویز کند. برای تأثیر این دارو باید یک ساعت قبل از مراجعه به مطب دندانپزشکی این دارو مصرف شود تا زمان کافى براى تأثیر داروى ضداضطراب وجود داشته باشد. در ضمن با توجه به اثر خواب آلوده کننده این داروها نباید پس از ویزیت دکتر رانندگی کرد.
- تسکین هوشیارانه
این داروها هوشیارى را کاهش مى‌دهند، بدون آنکه مثل بیهوشى عمومى تأثیری بر عملکردهای دیگر بدن نظیر تنفس و ضربان داشته باشند. یکى از رایج‌ترین داروها از این نوع، اکسید نیترو است که گاهى آن را گاز خنده‌آور نیز مى‌نامند. این داروى گازى شکل در ترکیبی با اکسیژن، از طریق ماسک استنشاق می‌شود. اکسید نیترو سبب ایجاد حالت آرامش و شلى عضلانى مى‌شود.
- بیهوشى عمومى
در این شیوه از تسکین، شما هوشیاری خود را از دست می‌دهید. بیهوشى عمومى غالباً براى عمل‌های جراحى سنگین دندان انجام می‌شود. از طرفی در صورتی که اضطراب فرد آنقدر شدید باشد که انجام عمل دندانپزشکى را غیر ممکن کند، ممکن است از این روش استفاده شود. البته استفاده از بیهوشی باید توسط متخصص بیهوشی انجام شود.
۳. استفاده از روش‌های جایگزین
روش دیگری مانند استفاده از هیپنوتیزم، طب سوزنی و یا رفتاردرمانی نیز وجود دارد که می‌تواند برای غلبه بر ترس از دندانپزشکی کمک کننده باشد. لازم به ذکر است که امروزه راه‌های درمانی بسیار گوناگون و ساده‌ای وجود دارد و انتخاب روش درمانی بستگی به حال بیمار و تشخیص پزشک دارد.
۴. به خودتان کمک کنید
خود بیمار باید به خودش کمک کند. اگر بیمار سعی کند که همواره بهداشت دهان و دندان خود را رعایت کند، جلسات چکاپ دندانپزشکی به راحتی برگزار شده و نیازی به اقدام درمانی عجیب و غریبی نیست. تکنیک‌های تمدد اعصاب یا ریلکسیش نیز در این راستا بسیار مؤثر خواهند بود. پس از آن، گرفتن نوبت از یک دندان‌پزشک مهربان و متعهد مهم‌ترین مرحله برای درمان دندان و غلبه بر ترس ناشی از آن است. در جلسه اول تنها جهت صحبت کردن به پزشک مراجعه کنید و پس از اینکه توانستید به پزشک خود اطمینان پیدا کنید اقدام به درمان کنید.
سایر علل ترس از دندانپزشکی و روش‌های برطرف کردن آن
۱. ترس از درد هنگام کار دندان‌پزشک
این ناراحتی را دندان‌پزشک می‌تواند با نوع درست تزریق، میزان تزریق‌ها و استفاده درست از ماده بی‌حسی کاملاً برطرف سازد.
۲. ترس از درد سوزن بی‌حسی
این ترس را تا میزان زیادی می‌توان با انجام راه‌حل‌هایی که توسط دندان‌پزشک اجرا می‌شود، کم کرد یا به‌طور کامل از بین برد. برای مثال بهره بردن از سوزن‌هایی که سطح آن‌ها از آلیاژ خاصی تهیه شده است که بسیار نازک، تیز و صاف هستند و سوزن بدون هیچ مقاومتی و با دردر بسیار ناچیز وارد بدن می‌شود. راه‌حل دیگر نحوه تزریق ماده بی‌حسی است؛ در صورتی که آرام و با آرامش انجام شود بدون درد خواهد بود. همین طور می‌توان محل ورود سوزن را از قبل با اسپری یا ژل‌های بی‌حسی، به‌طور کامل بی‌حس کرد.
۳. صداهای دستگاه‌های چرخشی مانند مته دندانپزشکی
دیگران چه می‌خوانند؟تعدادی از افراد از صداهای دستگاه‌های چرخشی دندانپزشکی ترس دارند. این موضوع را می‌توان با گوش دادن به موسیقی مورد علاقه خود از طریق هدفون یا گوش دادن به موسیقی که در محیط مطب پخش می‌شود، برطرف کرد.
۴. ترس از درد و عوارض بعد از درمان
ترس از عوارض بعد از درمان مثل تورم، درد پس از عصب‌کشی و جراحی‌هایی نظیر درمان دندان عقل و ایمپلنت از جمله ترس‌های افراد است. با استفاده از داروهای مناسب پیش از جراحی، تکنیک بالای جراح، رعایت نکات پس از جراحی به وسیله بیمار و همین طور استفاده از لیزر درمانی می‌تواند درد پس از جراحی را کم کند. علاوه بر این لیزرتراپی سبب می‌شود روند ترمیم زخم سریع‌تر صورت گیرد.
۵. ترس از ابتلا به بیماری‌های واگیردار
ترس از بیماری‌های واگیر‌داری نظیر هپاتیت و ایدز یکی از دلایل اساسی عدم مراجعه به دندانپزشکی است. بیمار باید از دندان‌پزشک خود در مورد این که چه اقداماتی جهت کنترل عفونت در مطب انجام می‌دهد، سوال کند. برای مثال استفاده از لوازم یک‌بار مصرف، پک کردن، استریل کردن وسایل دندانپزشکی و رعایت بهداشت کارکنان، جدا بودن بخش استیریلاسیون از بخش درمان، دفع درست زباله‌ها و واکسیناسیون کارکنان از موضوعات مهمی هستند که هنگام مراجعه به دندانپزشکی باید مورد توجه قرار گیرند.
۶. ترس از مطب دندانپزشکی
دکوراسیون یک مطب دندانپزشکی و استفاده از رنگ‌های روشن و آرامش‌بخش که شاخصه تمیزی است، در کاهش اضطراب و ترس بیمار در مطب نقش پررنگی دارد.
۷. ترس از برخورد نامناسب کادر درمانی
مواجهه حرفه‌ای کادر درمانی و پزشک و گوش دادن به صحبت‌های بیمار و توضیح بیمار از وضعیت خود می‌تواند در کاهش ترس مفید باشد. استفاده از داروهای آرام‌بخش خفیف پیش از شروع درمان و با تجویز پزشک بسیار مؤثر است. لازم به ذکر است که به تازگی نیز با روش‌هایی مانند هیپنوتیزم می‌توان به کاهش ترس بیمار کمک کرد.
دو تمرین آرامش بخشى برای کاهش ترس از دندانپزشکی
تمرین اول
هر چقدر که امکان دارد بر روى صندلى دندانپزشکى حالت راحتى به خود بگیرید. در حالى که چشم هایتان بسته است و عضلاتتان را شل کرده‌اید، آرام و عمیق نفس بکشید. یک جمله خاص مانند «آرام باش» یا «اوم» یا «راحت باش» و نظیر این‌ها انتخاب کرده و ضمن انجام تنفس آن کلمه را تکرار کنید، ذهنتان را تا هر چقدر که امکان دارد، روشن نگه دارید. در صورتی که فکرهای منفی و مزاحم وارد ذهنتان شدند، تمرکزتان را بار دیگر به نفس کشیدن و جمله خاص خودتان متمرکز کنید.
تمرین دوم
دستانتان را بر روى شکمتان و دقیقاً در زیر ناف خود قرار دهید تا بتوانید بالا و پایین شدن آرام شکمتان را در زمان نفس کشیدن حس کنید. هوا را به درون ریه خود بفرستید. نفس خود را تا سه ثانیه در سینه حبس کنید. بعد از آن هوا را بیرون دهید. به‌اندازه سه ثانیه توقف کنید. به تنفس عمیق براى چند دقیقه ادامه دهید و پس از هر دم و بازدم به میزان سه ثانیه توقف کنید.
نکات تکمیلی براى رفع ترس از دندانپزشکى
- به دنبال دندانپزشکى باشید که با کمک به شما براى کاهش اضطراب و ترستان مقید باشد.
- در مورد ترس‌های خود با دندان‌پزشک صحبت کنید تا در مورد انتخاب‌های درمانى براى درد و اضطراب اطلاع کافی به دست آورید.
- با دندان‌پزشک خود در مورد یک پیغام «توقف» توافق کنید تا در هنگامی که لازم بود، دندان‌پزشک انجام کار روى دندان را ادامه ندهد و به شما اجازه استراحت بدهد، او را آگاه کنید.
- از نوشیدن نوشابه‌های کافئین دار قبل از مراجعه به دندانپزشکى جدا بپرهیزید. این نوشابه‌ها ممکن است موجب تحریک پذیرى و عصبى شدن شما بشوند.
- تا جایی که ممکن است قرار مراجعه به دندانپزشکى را در ساعات اولیه روز بگذارید و شب پیش از آن به اندازه مناسب استراحت کنید.
- یکی از اعضای خانواده یا یکى از دوستان خود را جهت آرامش بیشتر همراه خود به دندانپزشکی ببرید.
- تلفن همراهتان را با خود به مطب ببرید و با گوش دادن به موسیقى مورد علاقه خود پیش و در حین درمان ذهن خودتان را از عمل دندان فاصله دهید.
- از تمرین‌های آرامش بخشى و تکنیک‌های تخیل هدایت شده استفاده کنید.
- به طور منظم براى چکاپ به دندان‌پزشک مراجعه کنید، ویزیت‌های پی در پی از چند راه به شما کمک خواهد کرد؛ اول اینکه رابطه خوبى با دندان‌پزشک خود خواهید داشت، دوم اینکه با مواد و تجهیزات دندانپزشکى و اقدامات متداول در مطب آشنا خواهید شد و در آخر امکان تشخیص زودرس مشکلات دندانى فراهم شده و نیاز به اعمال دندانى پیچیده‌تر، نخواهد بود.
آیا شما نیز از مراجعه به دندانپزشکی می‌ترسید؟ برای مقابله با ترس خود چه اقداماتی انجام داده‌اید؟ لطفاً تجربیات خود را با ما و سایر مخاطبین انگیزه به اشتراک بگذارید.