انگیزه – سلامت – بیماری بی اختیاری مدفوع در کودکان بیشتر در پسران شایع است و دلایل زیادی دارد. این اختلال هنگامی رخ می‌دهد که کودک در مکان نامناسب و یا در لباس خود به طور عمدی یا غیرعمدی دفع مدفوع انجام می‌دهد. در این صورت معمولا کودک مدفوع خود را کاملا در لباس خودش تخلیه نمی‌کند و نشت مدفوع نیز رخ خواهد داد. اختلال بی اختیاری مدفوع در کودکان غالبا هنگامی اتفاق می‌افتد که کودک یبوست داشته باشد و یا از طرفی کودک مدفوع خود را نگه می‌دارد و همین نگه داشتن مدفوع باعث سفت شدن مدفوع می‌شود و سپس مدفوع شل و آبکی از اطراف آن نشت کرده و کودک به اختلال بی‌اختیاری مدفوع، مبتلا می‌شود.
در مواردی نیز کودک به یبوست مبتلا نیست و غالبا در این حالت، نشت مدفوع عمدی است و با اختیار کودک صورت می‌پذیرد و با اختلالات رفتاری و رفتار‌های مقابله‌ای و لجبازی از سوی کودک همراه است و به عبارتی این دفع مدفوع با اختیار از سویی کودک نوعی بیان خشم پنهان کودک نسبت به والدین و یا فرد دیگر است. در این مطلب به طور کامل به بررسی این اختلال ناخوشایند برای کودکان و والدین می‌پردازیم و روش‌های درمانی، علائم و جنبه‌های روانشناختی آن را مورد بررسی قرار خواهیم داد تا از این رو به افزایش اطلاعات والدین از این بیماری بپردازیم.
علت بیماری بی اختیاری مدفوع در کودکان
هرگز نمی‌توان یک علت خاص را برای بیماری بی اختیاری مدفوع در نظر گرفت. این بیماری غالبا بر اثر تعدادی از عوامل روانشناختی و رشدی پدیدار می‌شود. لازم به ذکر است در هر سنی، عواملی نظیر بیماری و یا فشارهای روانی اجتماعی ممکن است باعث کاهش مهارت کودک دراجابت مزاج یا تغییر آن شود و به سبب آن بی اختیاری در مدفوع در کودک پدید آید. در زیر به تعدادی از علل به ؤجود آورنده این اختلال خواهیم پرداخت.
۱. احتباس مدفوع
علت اساسی و اصلی اختلال بی اختیاری مدفوع در کودکان، احتباس مدفوع است. معمولا در اثر راست روده قدرت انقباضی خود را از دست می‌دهد و جذب آب از مواد دفعی افزایش می‌یابد. در نتیجه ماده دفعی بیشتر سفت می‌گردد.
۲. مشکلات مقعدی
تعدادی از این کودکان به دلیل شقاق مقعد و دیگر مشکلاتی که در ناحیه مقعد خود دارند، دفع مدفــوع برایشان دردناک است. همین موضوع منجر به نگه داشتن مدفوع، تجمع آن، یبوست و بدتر شدن مشـکل مقعد می‌شود و این چرخه معیوب به طور مداوم تکرار می‌شود و در نهایت به نشت مدفوع شل از کنار مدفوع سفت منجر می‌شود.
۳. تصور ذهنی کودک
در مواردی نیز به نظر می‌آید یک کشمکش قدرت بین پدر و مادر و کودک بر سر آموزش توالت به وجود آمده است. چنین به نظر می‌رسد که در این کشمکش و جر و بحث کودک با فعل خود، مخالفت با مادر و پا‌فشاری روی خواسته‌های خودش را به نمایش می‌گذارد.
۴. ترس
در برخی از اوقات نیز ممکن است کودک از رفتن به دستشویی ترس و هراس داشته باشد و به تبع آن کودک از رفتن به دستشویی خودداری کند و تا هنگامی که ترس کودک مورد بررسی قرار نگیرد و درمان نشود، مشکل کودک ادامه‌دار خواهد بود.
۵. آموزش نادرست
نباید تأثیر منفی ناشی از آموزش‌های خشن راجع به کنترل مدفوع را نادیده گرفت؛ زیرا تربیت‌های غلط کودکان و از روی اجبار بر روی بیماری بی اختیاری مدفوع در کودکان مؤثر است
۶. سایر علت‌ها
- اضطراب و استرس‌هایی نظیر اختلاف والدین یا بدرفتاری با کودک
- استعداد ذاتی و ارثی کودک برای حرکات رودهای نامناسب
- استفاده افراطی و طولانی از ملین‌ها توسط کودکان
- استفاده از تنقیه و شیاف‌ها
- تغییر رژیم غذایی کودک برای کنترل یبوست
- اعمال جراحی برای مقعد سوراخ نشده در کودکان
راه های درمان بی اختیاری مدفوع در کودکان
هدف از درمان بیماری بی اختیاری مدفوع در کودکان، این است که کودک به یک استفاده مستقل و منظم از دستشویی رفتن برسد و مشکلات همراه به این بیماری نیز برطرف شود. بر طبق نوع بیماری بی‌اختیاری مدفوع در کودکان که همراه با یبوست یا بدون آن باشد، درمان طبی متفاوتی خواهید داشت. پیش از شروع مراحل درمان، می‌بایست یک ارزیابی دقیق و خاص ازلحاظ موضوعات پزشکی، اجتماعی و روانشناختی انجام شود.
از این رو باید دوره‌ای را برای مشاهده و ثبت آلوده‌سازی کودک به صورت دقیق اختصاص داد. پیش از درمان باید به خانواده کودک، آموزش لازم در مورد اختلال بی اختیاری مدفوع در کودکان داده شود تا خانواده با استفاده از روش‌های تنبیه و تربیت‌های نامناسب، وضعیت نامطلوب بیماری کودک را افزایش ندهند. می‌توانید با آموزش و فراگیری مراحل زیر به کنترل مدفوع توسط کودکان و به تبع آن بهبود بیماری بی اختیاری مدفوع در کودکان، کمک کنید.
- به صورت مرتب و منظم، ۲۰ دقیقه بعد از خوردن هر وعده غذایی، کودک باید به مدت ۱۰ دقیقه روی دستشویـی بنشیند تا حرکات رودهای او افزایش یابد و به این شکل مدفوع او کنترل شده و بیماری او به مرور زمان بهبود یابد.
- از تشویق، پاداش و جایزه‌های خاص برای دفع مناسب مدفوع توسط کودکتان به هیچ وجه غافل نشوید.
- در بهبود این بیماری فقط تشویق صرف کارآمد نیست بلکه باید از روش‌های تنبیه مناسب نیز استفاده کنیم و از روش‌های نامناسبی مانند تنبیه بدنی، سرزنش، تحقیر، شماتت و مقایسه کودک با دیگران استفاده نکنیم.
این عارضه در چه سنی به طور کامل بهبود می‌یابد؟
اوج بهبودی و درمان بیماری بی اختیاری مدفوع در کودکان، برای پسران در سن شش سالگی و برای دختران در سن هشت سالگی است. از این سنین به بعد، بیماری به مرور زمان کاهش می‌یابد. لازم به ذکر است بی اختیاری مدفوع کودکان در سن ۱۶ سالگی، در پسران و دختران به طور کامل ناپدید می‌شود و از بین می‌رود.
با رعایت برخی از نکات به درمان کمک کنید
درادامه مطلب، تعدادی از آداب و نکات آورده شده است که با رعایت آن‌ها در هنگام اجابت مزاج، می‌توان بیماری بی اختیاری مدفوع در کودکان را تا حد زیادی کنترل کرد. در زیر به بررسی این موارد خواهیم پرداخت.
۱. سر بچه داد نزنید!
باید دقت داشت که یکی از راه‌های غلط، خشم گرفتن و توبیخ کودک به علت اجابت مزاج نکردن بر روی لگن خودش یا کثیف کردن غیرعمدی در خارج از لگن است. پس باید به طور جدی از آن عمل توسط والدین خودداری شود. یک راه حل آموزش موفقیت آمیز این است که کودک اجابت مزاج در محل مناسب را نشانه فضیلت و تربیت خود تصور کند.
۲. مثل بچه‌ها با بچه رفتار نکنید
از نبرد قدرت و لجبازی با کودک خود بپرهیزید؛ زیرا نتیجه آن می‌تواند احتباس مدفوع، یبوست مزمن، بی اختیاری مدفوع و یا تنش روابط بین والدین و کودک را افزایش دهد. زمانی که کودک شما از نشستن روی لگن خودداری می‌کند، به او فرصت بدهید از جایش بلند شده و پس از صرف غذا برود. در صورتی که امتناع کردن از سوی کودک ادامه دارد، آموزش را حداقل برای چند هفته به تعویق بیندازید.
دیگران چه می‌خوانند؟سن و سالی که در آن آموزش احتمال موفقیت بیشتری دارد، طبق ویژگی‌های کودک متفاوت بوده و در برگیرنده موضوعاتی مانند قابل پیش بینی بودن برنامه دفعی کودک، توانایی کودک در پیش بینی عمل دفع و درک مراحل اجابت مزاج و انگیزه کودک برای آموزش آداب اجابت مزاج است.
برای اکثر کودکان مشکل است در زمانی که روی لگن نشسته‌اند، خود را به اندازه مناسب شل کنند تا ادرار یا مدفوع جریان پیدا کند. سرگرم کردن و مشغول ساختن فکر کودک با خواندن کتاب و قصه و دیگر عوامل هیجان انگیز برای کودکان به او کمک زیادی خواهد کرد تا خود را شل کند و دفع مدفوع ساده شود.
عوارض رفتاری برای کودک
چنین تصوری غلط است که تمام کودکانی که به اختلال بی اختیاری مدفوع مبتلا هستند، مشکلات رفتاری قابل توجهی داشته باشند. گاهی نیز این اختلال ممکن است باعث احساس ندامت و شرمساری در کودک و خانواده او شود. از این رو خطر گوشه‌گیری، افسردگی و کمبود اعتماد به نفس را به شدت در کودکان افزایش می‌دهد.
بی اختیاری مدفوع در کودکان از نظر آمار
این عارضه در مقایسه با اختلال شب ادراری شیوع کمتری دارد و در بین کودکان رواج کمتری نیز دارد. لازم به ذکر است که در حدود ۵/۱ تا ۵/۷ درصد از کودکان در سنین مدرسه به مراتبی از بیماری بی اختیاری مدفوع مبتلا هستند. از طرفی، شیــوع بیماری بی اختیاری مدفوع در پسران رواج بیشتری در مقایسه با دختران دارد و نکته دیگر این است که این اختلال در وضعیت اقتصادی و اجتماعی پایین بیشتر مشاهده می‌شود.
در این مطلب به بررسی بیماری بی اختیارزی مدفوع در کودکان پرداختیم. موارد روانشناختی و درمان آن و روش مواجهه با این بیماری را مورد بررسی قرار دادیم. از شما خوانندگان محترم خواهشمندیم اگر تجربه یا اطلاعاتی در مورد این بیماری در اختیار دارید، آن را با ما در میان بگذارید.