آیا تا به حال احساس کردهاید که در یک موقعیت خاص یا در ملاقات با یک نفر خاص، احساس زمانهای گذشتهی خودتان را داشتهاید؟ در واقع، دژاوو یعنی این حس! این حس عجیب که ما را به گذشتههای خاصمان برمیگرداند و ما را در آرامش و شادی زمانهای گذشته فرو میبرد. به همین دلیل، دژاوو یک تجربه فوقالعاده و جذاب است که همه ما با آن آشنا هستیم.
دژاوو چیست؟
دژاوو (deja vu) یک واژه فرانسوی به معنی “از پیش دیده شده” است، که به آن آشناپنداری نیز میگویند. درواقع دژاوو عبارت است از، احساسی که گویی شما صحنه، فرد و یا شیئی را قبلا دیده و تجربه کردهاید، در حالی کـه برای نخستین بار است که با آن مـواجه میشوید. این احساس آشنایی عجیب و غریب معمولاً با بهت و ترس نیز همراه است و درحین واقعه تجربه میگردد و نـه پیـش از آن. جالب توجه است که ۷۰ درصد افراد جهان حداقل یک بار در طول زندگی خـود چنین پدیدهای را تجربه کردهاند.
بیش از ۴۰ نظریه در رابطه با علت پیدایش این پدیده مطرح گردیده اسـت. حـالت آشناپنداری، معمولا بین ۱۰ تا ۳۰ ثانیه به طول میانجامد. اصطلاح دژاوو برای نخستین بار توسط امیل بویراک در سال ۱۸۷۶ میلادی مطرح گردید. حقیقت این است که هنوز هیچ کس علت واقعی بروز این حس را نمیداند.
چه کسانی بیشتر دچار دژاوو میشوند؟
بچهها بیشتر از بقیه دچار این حس میشوند. تعداد بسیار اندکی از افراد، نخستین بار قبل از سن ۶ سالگی دژاوو را تجربه کردهاند. خیلیها هم میگویند نخستین بار قبل از ۱۰ سالگی دچار این حالت شدهاند. مهمترین دلیل اینکه نخستین تجربهی دژاوو در بعضی بچهها کمی طول میکشد، این است که باید متوجه بشوند این احساس آشناییِ وضعیت که دارند، واقعا قویتر از آن چیزی است که باید باشد یا نه. خیلی از بچههای کوچکتر، نمیتوانند این احساس را بهخوبی درک کنند.
وقتی به سن ۱۵ تا ۲۵ سالگی میرسید، احتمالا خیلی بیشتر از آنچه بعد از این سنین اتفاق میافتد، دچار دژاوو میشوید. تعداد دفعات دژاوو بعد از ۲۵ سالگی، مدام کمتر میشود. این مسئله برای محققان سوالبرانگیز است، چون تصور کلی آنها این است که مشکلات ذهنی، با بالا رفتن سن بیشتر میشوند؛ همین مسئله، نکتهی بسیار مهمی دربارهی آشناپنداری به ما یاد میدهد و آن این که دژاوو اصلا مشکل ذهنی نیست.
تئوری های مختلف درباره دژاوو
نقش حافظه: برخی معتقدند که دژاوو ناشی از تداخل و تلاقی اطلاعات در حافظه است. به عبارت دیگر، در طی تجربه دژاوو، اطلاعات جدیدی که دریافت میکنیم، با اطلاعات قبلی در ذهنمان ترکیب میشوند و احساس تکراری را به وجود میآورند.
اختلال در پردازش ذهنی: فرضیه دیگر میگوید که دژاوو ناشی از یک نوع اختلال در پردازش ذهنی است. در این تفسیر، ذهن ما در هنگام تجربه دژاوو، به طور ناخودآگاه اطلاعات را به طور نادرست تفسیر میکند و احساس تکراری را ایجاد میکند.
تجربههای پیشین: تفسیر دیگری از دژاوو بیان میکند که این تجربهها نشانهای از وجود تجربههای پیشین در زندگی ما هستند. بر اساس این نظریه، دژاوو ناشی از این است که ذهن ما در هنگام تجربههای جدید، شباهتی بین آن تجربه و تجربههای گذشته پیدا میکند و بنابراین حس تکراری را تجربه میکند.
بُعد ماورائی: برخی افراد معتقدند که دژاوو نشانهای از وجود بُعد ماوراءی یا زمانی دیگر است. آنها معتقدند که تجربه دژاوو نشانهای از ارتباط با گذشته یا آینده است و ذهن ما میتواند به طور غیرقابل توجیهی واقعیتهای موازی را درک کند.
بطورکلی میتوان گفت؛ آزمایش دژاوو در افراد بسیار دشوار است و هنوز هم بهطور دقیق و قطعی نمیدانیم چه چیزی باعث این حالت میشود. اما میتوان اینگونه برداشت کرد که جهان هستی همچنان بسیار ناشناخته و البته جذاب است. دژاوو یکی از شگفتی های این جهان مرموز است که یک پنجره باز به گذشته و زمانهای خاص ماست که با تجربه آن، خاطرات خوش و دلنشین را به یاد میآوریم و احساس میکنیم که همه چیز با واقعیت و خیال درهم تنیده است. بنابراین، احساس دژاوو یک تجربه بینظیر و جذاب است که ما را به عمق خاطرات و احساساتمان برمیگرداند و زیبایی و شگفتی زندگیمان را به ما نشان میدهد.