ادرار تیره رنگ نشانه چیست؟

ادرار یکی از راه‌های دفع مواد اضافی و سموم مانند متابولیت‌ها از بدن است؛ متابولیت‌ها همان مواد حاصل از سوخت و ساز سلول‌ها و الکترولیت‌ها در بدن است. دفع ادرار مسئله بسیار مهمی است، زیرا هرگونه اختلال در آن می‌تواند سلامت انسان را به خطر بیندازد. در این خصوص حجم و رنگ ادرار شما از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. کاهش و افزایش حجم ادرار و تغییر رنگ آن می‌تواند بیانگر یکی از بیماری‌های مختلف موجود در بدن شما باشد. البته باید دقت داشتت که تنها با درنظر گرفتن ظاهر ادرار نمی‌توان بیماری را تشخیص داد. تغییر در رنگ، حالت یا حجم ادرار یک نشانه یا کلید تشخیصی است که فرد را مجبور به بررسی توسط پزشک و انجام آزمایش‌های مربوطه از جمله آنالیز ادرار می‌کند. در این مطلب قصد داریم تغییرات ظاهری ادرار را مورد بررسی قرار ‌دهیم و شما را با انواع ادرارها از جمله ادرار تیره رنگ آشنا ‌کنیم.

 

ادرار طبیعی چه ویژگی‌هایی دارد؟

ادرار شما در حالت طبیعی باید کاملاً شفاف باشد، به‌طوری که بتوان نوشته‌هایی که روی یک کاغذ نوشته شده است را از پشت ظرف شیشه‌ای حاوی ادرار مشاهده کرد. رنگ ادرار نیز در صورتی که شما آب کافی نوشیده باشید می‌تواند بی‌رنگ تا زرد ملایم باشد. اگر فرد در طول روز آب کمتری مصرف کرده باشد، ادرار غلیظ‌تر و رنگ زرد آن تیره‌تر می‌شود، اما به هر حالت شفافیت خود را حفظ می‌کند. حجم ادرار نیز با توجه به میزان مصرف مایعات و الکترولیت‌ها متغیر است. برای مثال یک فرد ۷۰ کیلوگرمی می‌تواند در طول روز به‌طور میانگین بین ۲ تا ۲.۵ لیتر دفع ادرار داشته باشد. با درنظر گرفتن حجم مثانه در حالت پر که حجمی معادل ۳۰۰ تا ۴۰۰ سی‌سی دارد این فرد باید در روز ۴ تا ۵ بار ادرار کند. البته میزان ادرار به فصول سال نیز بستگی دارد.

 

رنگ‌های مختلف ادرار و بیماری وابسته به آن‌ها

بعضی از عوامل و امراض می‌توانند رنگ ادرار شما را تغییر دهند که در ادامه به مهم‌ترین این تغییرات در رنگ ادرار اشاره می‌کنیم و رنگ‌های مختلف ادرار را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

۱. ادرار قرمزرنگ

رنگ ادرار می‌تواند بسته به شرایط فرد به چند دلیل قرمز شود. یکی از این عوامل دفع گلبول قرمز موجود در خون از طریق ادرار است. برای مثال سنگ موجود در مجاری ادراری می‌تواند در مسیر دفع خود خراش‌هایی ایجاد کند و باعث خونریزی در مجاری ادراری شود. این خون، رنگ ادرار را قرمز می‌کند. علاوه بر وجود سنگ‌های موجود در مجاری ادراری وجود سرطان‌ها در این ناحیه مثل سرطان مثانه و همچنین بزرگی پروستات نیز می‌توانند باعث دفع خون از طریق ادرار و قرمز شدن رنگ ادرار شوند. علاوه بر این عوامل تصادف کردن، زمین خوردن، ضربه و مشت یا لگد به ناحیه شکم و مثانه نیز می‌تواند با دفع خون در ادرار همراه شود. اختلالات و بیماری‌های کلیوی مثل گلومرونفریت (التهاب فیلترهای کلیه) نیز می‌تواند ادرار را خون‌آلود و قرمزرنگ کند. بعضی از دارو‌ها نیز به‌واسطه آسیب‌هایی که به کلیه وارد می‌کنند، رنگ ادرار را به قرمز تغییر می‌دهند.

جالب است بدانید که ادرار قرمزرنگ همیشه براثر خونریزی پدیدار نمی‌شود و گاهی دفع متابولیت‌های وابسته به عضلات (میوگلوبین) نیز عامل ایجاد ادرار قرمز رنگ است. برای مثال ورزش‌های خیلی سنگین، ضربه‌های شدید، آسیب به عضله، برق‌گرفتگی و بعضی از بیماری‌ها می‌توانند باعث از بین رفتن قسمت‌هایی از عضله و دفع متابولیت‌های حاصل از آن در ادرار شوند که به این حالت میوگلوبینوری گفته می‌شود. علاوه بر آن عفونت‌های ادراری نیز باعث قرمز شدن رنگ ادرار می‌شوند. در هر صورت این تغییر رنگ نشانه مهمی است و حتماً باید علت آن با آزمایش ادرار مشخص شود.

۲. ادرار آبی‌رنگ

اگر تحت درمان‌های دارویی سنگین بوده‌اید، رنگ ادرار می‌تواند به آبی روشن تغییر کند ولی در کل این رنگ ادرار بسیار نادر است. رنگ‌های خوراکی نیز می‌توانند از جمله عوامل شکل‌گیری این رنگ غیرمعمول ادرار باشند. پس مراقب آنچه می‌خورید باشید.

۳. ادرار رنگ زرد روشن

رنگ زرد روشن ادرار نشانه‌ای خطرناک و هشداردهنده محسوب نمی‌شود. این رنگ می‌تواند به این مسئله اشاره داشته باشد که بدن قادر به ذخیره ویتامین B و ویتامین C بیشتر برای بلندمدت نیست. از این رو، تغییر رنگ هنگام انتقال ادرار رخ می‌دهد.

۴. ادرار نارنجی‌رنگ

در حالتی که رنگ ادرار فرد نارنجی باشد این شرایط می‌تواند در اثر دو عامل شکل گرفته باشد. شما ممکن است با کم آبی شدید بدن مواجه شده و یا غذایی بسیار شور مصرف کرده باشید. رنگ نارنجی ادرار می‌تواند نشانه‌ای از شکل‌گیری یک تومور و تحت‌فشار قرار گرفتن مجرای صفراوی باشد. ابتلا به زردی نیز باید مورد توجه قرار بگیرد. درنتیجه، نسبت به رنگ نارنجی ادرار بی‌تفاوت نباشید و در صورت مشاهده ادرار با این رنگ خاص به پزشک مراجعه کنید.

۵. ادرار قهوه‌ای‌ رنگ

زمانی که ادرار فرد قهوه‌ای‌ رنگ می‌شود به معنای افزایش دفع بیلی‌روبین و اختلال در کبد است. برای مثال یکی از اولین علائم و نشانه‌های ابتلا به هپاتیت نوع A. می‌تواند قهوه‌ای شدن رنگ ادرار باشد. بیلی‌روبین ماده‌ای است که از تجزیه سلول‌های قرمز خون در کبد حاصل می‌شود. البته هر زمانی که به ‌دلیل دفع بیلی‌روبین فرد دچار ادرار تیره رنگ می‌شود، مدفوع او نیز باید بی‌رنگ یا کمرنگ شود، زیرا باکتری‌ها بیلی‌روبین را در روده تجزیه می‌کنند و در اثر این تجزیه رنگ سفید به مدفوع می‌دهند. این ۲ نشانه همراه با هم (تیره شدن رنگ ادرار و بی‌رنگ شدن مدفوع) وجود اختلال کبدی را ثابت می‌کند. کیسه صفرا نیز بخشی از کبد است، بنابراین اگر دچار اختلال شود، رنگ ادرار را تغییر می‌دهد. برای مثال اگر فرد سنگ صفرا داشته باشد و این سنگ خروجی مجرای مشترک کبدی را ببندد، ادرار تیره رنگ می‌شود.

۶. ادرار صورتی‌ رنگ

وجود ادراری با رنگ صورتی ممکن است نشانه و علامتی از وجود خون به مقدار کم یا متابولیت‌های حاصل از دفع ماهیچه باشد. البته دقت کنید که مصرف بعضی از مواد غذایی مثل چغندر نیز می‌تواند رنگ ادرار را صورتی یا حتی قرمز کند.

۷. ادرار سبز رنگ

وجود ادرار سبز رنگ در بین افراد خیلی شایع نیست. با این حال عوامل مختلفی مثل مصرف داروهای ضدافسردگی، بیماری پارکینسون یا حتی مصرف بعضی مواد غذایی نیز می‌توانند رنگ ادرار را سبزرنگ کنند.

 

ادرار تیره رنگ، کدر و بدبو نشانه چیست؟

کدر شدن ادرار می‌تواند علامتی از وجود انواع عفونت‌ها در دستگاه ادراری فرد باشد که دلیل آن دفع بالای سلول‌های التهابی است. به‌طور کلی، عفونت‌های ادراری می‌توانند باعث کدر شدن، بدبو شدن یا حتی تغییر رنگ ادرار به رنگ قرمز شوند.

 

ادرار کف‌آلود نشانه چیست؟

ادرار کف‌آلود می‌تواند نشانه دفع پروتئین به میزان بالا براثر مشکلات کلیوی مثل بیماری گلومرولونفریت‌ها باشد. البته این حالت یکی از علامت‌های دیررس اختلال کلیوی است. به این معنی که فرد بیمار حتماً تا قبل از ابتلا به ادرار کف‌آلود، به‌واسطه علائم دیگر مثل ورم پا، پف دور چشم و غیره متوجه بیماری خود شده و احتمالاً تحت بررسی و درمان است.

 

آیا تغییر رنگ ادرار همیشه نشانه بیماری است؟

رنگی که ادرار دارد می‌تواند به علت مصرف بعضی از مواد غذایی رنگدانه‌دار و گروهی از دارو‌ها و حتی مولتی‌ویتامین‌ها نیز تغییر کند. دارو‌ها و متابولیت‌های آن‌ پس از مصرف به چند شکل از بدن دفع می‌شوند؛ یکی از این راه‌ها دفع کبدی است که از طریق صفرا و مدفوع کردن انجام می‌شود و راه دیگر دفع کلیوی و از طریق ادرار است. خیلی از دارو‌ها به‌طور همزمان دفع کبدی و کلیوی دارند. برای مثال یک دارو ممکن است ۷۰ درصد دفع کلیوی و ۳۰ درصد دفع کبدی داشته باشد یا برعکس. هر دارویی که دفع غالب آن از طریق کلیه باشد، ممکن است رنگ ادرار را تغییر دهد. برای مثال داروی فنازوپیریدین یکی از داروهای معروفی است که در صورت مصرف منجر به ادرار تیره رنگ می‌شود. این دارو نوعی مسکن است که به‌طور کوتاه‌مدت برای سوزش ادرار تجویز می‌شود. ریفامپین از جمله‌ی دیگر داروهایی است که رنگ ادرار را تغییر می‌دهد. این دارو اغلب برای درمان سل ریوی استفاده می‌شود. در هر صورت پزشکان باید هنگام تجویز این دارو‌ها بیمار را از تغییر رنگ احتمالی ادرار مطلع سازند تا باعث بروز نگرانی بی‌مورد در فرد بیمار نشود.

 

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

همانطور که گفتیم تغییر رنگ ادرار می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد؛ از علت کم‌آبی بدن گرفته تا عفونت‌ها، سنگ یا تومور کلیه، بیماری‌هایی مثل گلومرولونفریت و تب‌های گذرا براثر آنفلوانزا های گوناگون همگی می‌توانند رنگ ادرار را تغییر داده و به دفع ادرار تیره رنگ منجر شوند. به هر حال این تغییر رنگ ادرار همواره در صورت مشاهده نیاز به بررسی پزشکی و انجام آزمایش ادرار دارد، مگر اینکه فقط ناشی از کم‌آبی بدن باشد.

 

آشنایی جزئی با آزمایش‌های ادرار

آزمایش‌های ادرار را می‌توان به سه گروه تقسیم کرد؛ آزمایش رندوم ادرار معمولاً به صورت صبحگاهی انجام می‌شود و معمولاً اساس و پایه‌ای برای آزمایش‌های اختصاصی‌تر است. آزمایش ادرار ۲۴ ساعته نیز برای اندازه‌گیری و بررسی عوامل مختلف مثل میزان دفع موادی از جمله پروتئین، کلسیم، سدیم، اگزالات، پتاسیم و… انجام می‌شود. برای این آزمایش ظرفی در اختیار فرد قرار می‌گیرد که باید طی یک شبانه روز ادرار خود را داخل آن بریزد. البته برای شروع آزمایش باید ادرار اول بعد از بیدار شدن از خواب را دور ریخت، زیرا این ادرار از شب قبل در مثانه جمع شده، اما بعد از آن تا اولین ادرار صبح فردا باید تمام ادرار را درون ظرف منتقل کرد و آن را به آزمایشگاه تحویل داد

یکی دیگر از انواع آزمایش‌های ادرار، کشت ادرار است که برای بررسی عفونت موجود در مجاری انجام می‌شود. در این آزمایش، ادرار در محیط مناسب کشت قرار می‌گیرد تا مشخص شود آیا باکتری در آن رشد می‌کند یا نه؟ حاضر شدن جواب این آزمایش ممکن است تا ۷۲ ساعت طول بکشد.