طوفان فکری چیست ؟ ۱۶ روش خلق ایده‌های جدید و ناب

طوفان فکری نوعی از تفکر توأم با به چالش کشیدن نظریه های مختلف است که می‌تواند به تولید ایده‌های خلاق منجر شود. بسیاری از افراد در جلسات طوفان فکری با کمک گرفتن از شیوه‌های مختلف، خلاقیت بیشتری ایجاد کرده و رویکردهای منحصر به فردی را فراهم می‌سازند.

یک طوفان فکری اساسی، به ارائه بهترین راه حل‌ها و خلاقانه‌ترین ایده‌ها منتهی می‌گردد و می‌تواند از یک بن‌بست واقعی، مسیرهای تازه و توأم با موفقیت به وجود آورد.

اگر چه تکنیک‌های بسیار متنوعی برای انجام طوفان فکری وجود دارد، ما در این مطلب به برترین و مشهورترین آن‌ها می‌پردازیم.

 

بهترین ایده‌های طوفان فکری

• برای حل یک مشکل، چالش یا ایجاد یک فرصت، گروهی از افراد صاحب سبک را دور هم جمع کنید.
• از گروه خود بخواهید تا آن جا که ممکن است ایده‌های خود را ارائه دهند.
• مهم نیست که ایده‌های آن‌ها چقدر از چهارچوب خارج باشد، هر ایده‌ای باید مطرح شود.
• ایده‌ها را مرور کرده و بهترین آن ‌را انتخاب کنید. سپس درباره ایده‌های منتخب به گفتگو و بحث بنشینید.
• اگر چه این فرآیند از نظر تئوری ساده به نظر می‌رسد، اما این همیشه آسان نیست و تولید ایده‌های جدید، امری پیچیده خواهد بود.

در ادامه به بهترین تکنیک‌های جلسات طوفان فکری، برای دریافت بالاترین نتیجه می‌پردازیم. به این طریق می‌توانید بهترین روش‌ها را برای جلسه بعدی طوفان مغزی که در آن شرکت خواهید داشت، به کار بگیرید.

تکنیک‌های طوفان مغزی

طوفان فکری تحلیلی

هنگامی که طوفان فکری روی حل مساله‌ای متمرکز می‌شود، می‌توان با استفاده از ابزارهایی که منجر به راه حل‌های خلاقانه می‌شوند، مساله را تحلیل کرد. این نوع از تفکر خلاقانه برای اکثر افراد نسبتا آسان است، زیرا به مهارت‌های تولید ایده که پیش‌تر در دوران تحصیل و محل کار با آن‌ها سر و کار داشته‌ایم مربوط می‌شود.

۱. نقشه‌برداری ذهن

نقشه‌برداری ذهن ابزاری بصری برای تقویت فرآیند طوفان فکری است. در واقع طی این فرمول شما تصویری از روابط بین مسائل و ایده‌ها، ایجاد و ترسیم می‌کنید. با نوشتن هدف یا چالش خود شروع کنید و از شرکت‌کنندگان در جلسه بخواهید که درباره موضوعات مرتبط با آن فکر کنند. به صورت لایه‌بندی شده، نظریات مختلف را به نقشه بصری خود اضافه کنید تا به یک مجموعه قابل استناد برسید.

۲. طوفان مغزی معکوس

طوفان مغزی معمولی از شرکت کنندگان می‌خواهد مشکلات را حل کنند. طوفان مغزی معکوس از مشارکت کنندگان می‌خواهد تا روش‌های خوبی برای ایجاد مشکل به وجود آورند! به این ترتیب با مفهوم مساله خود آغاز کنید. از گروه بپرسید که چگونه می‌توان چنین مشکلی به وجود آورد. سپس لیستی از روش‌های ایجاد آن مشکل تهیه کرده و به طریق معکوس راه حل‌های آن را ارائه دهید.

۳. شکاف‌ها را پر کنید

در هر مساله نقاط ضعف و شکاف‌ها را یافته و با دریافت ایده‌های گروه، به پر کردن این شکاف‌ها و حل پله‌ای نقاط ضعف بپردازید.

۴. آنالیز محرک‌ها

با همکاری تیم خود، کشف کنید که کدام محرک‌ها موجب ایجاد مشکلات مورد بحث شده‌اند. آن‌ها را یک به یک کشف کنید و به نوبت در جستجوی راه حل‌های ممکن باشید. چه چیزی باعث کاهش بهره‌وری شده است؟ آن را یافته و به رفع آن فکر کنید؛ حتما راه حل‌هایی وجود دارد.

۵.  آنالیز SWOT

آنالیز SWOT نقاط قوت، ضعف، فرصت‌ها و تهدیدهای موجود در سازمان‌ها را مشخص می‌کند. معمولا از این تجزیه و تحلیل برای کشف آن که آیا شروع یک پروژه یا سرمایه گذاری خاص، بالقوه ارزش انجام دادن و آغاز کردن دارد یا نه، به کار برده می‌شود. نقاط قوت واقعی ما چیست؟ آیا ضعف‌هایی داریم؟ این آنالیز استارت آپ‌ها را نیز از پیش می‌آزماید. تجزیه و تحلیل سوات یکی از مهم‌ترین ابزارها برای مدیریت استراتژیک یا راهبردی در سازمان‌هاست.

۶. پنج “چرا”

در این فرمول با یک مشکل یا مساله خاص روبرو شده و پنج بار درباره چرایی آن بپرسید. می‌پرسید “چرا این اتفاق می‌افتد” و آن را پنج بار تکرار کنید. هر بار بیشتر و بیشتر در موضوع عمیق شده و جزئیات بیشتری از آن را درک نمایید.

۷. ستاره شش گوشه

یک ستاره شش گوشه ایجاد کرده و در مرکز ستاره چالش یا مساله مورد بحث را یادداشت کنید. در هر گوشه از ستاره یکی از عبارات سوالی “چه کسی؟”، “چه چیزی؟”، “کجا؟”، ” چه زمانی” و … را بنویسید. این کلمات برای ایجاد پرسش‌های لازم به شما کمک خواهند کرد. این پرسش‌ها قرار است پاسخ‌هایی برای حل مساله ارائه دهند.

 

طوفان فکری بی‌صدا

در بعضی شرایط افراد حاضر در گروه طوفان فکری، بسیار زمانبر عمل کرده و تفکر و ارائه ایده‌های آن‌ها، بیشتر از حد انتظار طول می‌کشد. در شرایطی مشابه، ممکن است افراد همساز نبوده و قادر به همفکری در یک جلسه گروهی نباشند. در این حالت از طوفان فکری بی‌صدا استفاده شده و هر یک از افراد می‌توانند بدون حضور فیزیکی در یک مکان، ایده‌های خود را خلق کنند.

۸. شبکه مغزی (طوفان فکری آنلاین)

این ایده‌ای بسیار جالب و در عین حال کاربردی است. یک سیستم آنلاین که افراد بتوانند ایده‌های حاصل از تفکرات خود را در آن به اشتراک گذاشته و قادر به مشاهده حاصل تفکر یکدیگر نیز باشند. این یک جلسه آنلاین و بدون نیاز به حضور فیزیکی است. به طور مثال Google Docs یکی از نمونه‌های عالی آن است.
پس از رد و بدل کردن این ایده‌ها در فضای اینترنت، یک جلسه حضوری می‌تواند بارها کارآمدتر باشد.

۹. طوفان نوشتاری

در این الگو هر یک از اعضای گروه، ایده خود را روی کاغذی نوشته و آن‌ها بدون نام و به صورت تصادفی بین سایر افراد به اشتراک گذاشته می‌شود. به این صورت تصمیم‌گیری روی ایده‌ها، بدون تعصبات و نظریات مثبت و منفی و پیش داوری افراد نسبت به یکدیگر، صورت خواهد گرفت.

همین طور می‌توانید سوال یا چالش را روی یک کاغذ بزرگ نوشته و یک کپی از آن را پخش کنید. از افراد بخواهید تا نظریات و راه حل‌های خود را زیر آن نوشته و در نهایت همه را جمع کنید. حاصل این طوفان مغزی گنجینه‌ای از راه حل‌ها و ایده‌های ناب است که می‌توانید بهترین را از میان آن‌ها انتخاب کنید.

 

طوفان فکری نقش‌آفرینی

مشتری واقعا به چه چیزی نیاز دارد و چه چیزی او را راضی و وفادار خواهد ساخت؟ در طوفان فکری نقش‌آفرینی، افراد در جای مشتری قرار گرفته و با تبدیل خود به او، چالش‌ها و نیازهایش را بررسی می‌کنند. غالبا این روش شگفتی آفرین است و راه حل‌هایی عالی به وجود می‌آورد.

۱۰. طوفان نقش‌آفرینی

اگر قرار است به حل مشکلات مربوط به امور مشتریان بپردازید، باید یکی از افراد حاضر در گروه نقش مشتری ناراضی را بازی کند. تمام آن فرآیندهای رایج را طی کرده و نکات ریز و درشت نارضایتی مشتری و شکل برطرف کردن آن‌ها را کشف کنید. به ایده‌های نوآورانه و بسیار کاربردی در این فرم دست خواهید یافت.

۱۱. تفکر معکوس

در این نوع تفکر از خود می‌پرسیم، اگر شخص دیگری در این شرایط قرار بگیرد، چه کاری انجام خواهد داد؟ سپس تصور کنید که برخلاف آن را انجام می‌دهید. آیا این نتیجه خواهد داد؟ چرا آری و چرا نه؟ آیا گزینه‌های بهتری وجود دارد؟

۱۲. طوفان شخصیت‌ها

برای حل یک مساله یا چالش، یکی از شخصیت‌های مطرح را در نظر بگیرید. به طور مثال اگر روزولت در این جایگاه قرار داشت، برای حل این چالش مدیریتی چه تصمیماتی اتخاذ می‌کرد؟

 

طوفان مغزی با پشتیبانی

بعضا با گروه‌هایی روبرو هستیم که به اندازه کافی خلاق نیستند یا ایده‌های بدیهی و ناکارآمدی ارائه می‌دهند. جلسه طوفان فکری بین این افراد بی‌نتیجه به نظر می‌رسد، اما باز هم راه حلی وجود دارد. شما باید این گروه را از فرمت اولیه خارج کرده و چیدمان آن را طور دیگری شکل دهید.

۱۳. طوفان فکری نردبانی

ابتدا چالش را با تمام اعضای حاضر در اتاق به اشتراک بگذارید. سپس به جز دو نفر، همه را از اتاق بیرون بفرستید تا به تنهایی در مورد آن فکر کنند. در این حین به دو نفری که در اتاق هستند نیز اجازه دهید که ایده‌های خود را مطرح سازند. سپس یک نفر از افراد بیرون از اتاق را داخل آورده و از او بخواهید که ایده‌های خود را با دو نفر حاضر در اتاق، به اشتراک بگذارد. بعد از چند دقیقه از شخص دیگری بخواهید که وارد شده و همین طور بعدی و بعدی. در پایان همه دوباره در اتاق حضور خواهند داشت و فرصتی ایجاد شده تا ایده‌هایشان را به شکلی سازنده‌تر ارائه دهند.

۱۴. طوفان فکری حلقه‌ای

در این فرم برای آن که همه در جلسه شرکت داشته و ایده همه افراد حاضر دریافت شود، به شکل یک حلقه یا دایره قرار خواهید گرفت. ایده‌پردازی از یک نفر شروع شده و پس از ارائه ایده توسط نفر اول، سایرین فرصت دارند که موافقت یا مخالفت خود را با آن اعلام کرده و نقطه نظرهایی که دارند را اعلام نمایند. پس از آن نوبت به نفر بعدی می‌رسد و همه افراد حاضر در حلقه باید ایده‌های خود را به نوبت ارائه دهند. به این صورت افراد گوشه‌گیر نیز دخیل شده و کسی از دور بیرون نخواهد ماند.

۱۵. ایده پردازی سریع

این روش ساده می‌تواند بسیار موثر باشد. از افراد گروه خود بخواهید که در یک بازه زمانی مشخص، هر آن قدر که می‌توانند ایده‌های مختلف یادداشت کنند. سپس به آن‌ها فرصت دهید که ایده‌های خود را با صدای بلند بخوانند. اغلب در این میان، ایده‌هایی عالی پیدا خواهید کرد! ذهن افراد در مدت زمان کوتاه و تحت فشار، خلاقیت بیشتری از خود نشان می‌دهد!

 

طوفان فکری رادیکال

۱۶. تقسیم چالش و گروه

اگر به نظر می‌رسد که تیم شما در رسیدن به پاسخ‌های کارآمد ناتوان شده و به اصطلاح خودمانی در حل چالش گیر کرده‌اید، شاید لازم باشد که قاعده کار را بر هم بزنید. به طور مثال چالش را به چند بخش تقسیم کرده و همین طور گروه را نیز بخش بخش کنید. هر بخش از چالش یا موضوع مورد بحث خود را به یک زیرگروه تخصیص داده و از آن‌ها بخواهید تا در تیم‌های جداگانه روی آن کار کنند.

نتیجه گیری

طوفان فکری یک تکنیک فوق العاده برای تولید ایده‌هاست. به کمک این تکنیک می‌توانید تمامی گزینه‌ها را کشف کرده و از تمامی پتانسیل‌ها برای حل یک مساله، خلق یک ایده و توسعه و … استفاده نمایید. آیا شما نیز پیش از این در یک جلسه این‌چنینی شرکت داشته‌اید؟ تکنیک‌های تقویت تفکر خلاق کدامند؟ تجربیات و نظریات خود را در بخش پرسش و پاسخ انگیزه با ما در میان بگذارید.