فلسفه علم پاسخ‌گویی به سؤالات بنیادی بشر بوده و بسته به زمینه‌های مختلف سؤالات مطرح‌شده، جنبه فلسفی متفاوتی به خود می‌گیرد. به عنوان مثال، اگر موضوع بحث به ارزش‌های دینی و معنوی مربوط باشد، فلسفه دینی مورد نظر خواهد بود. به علاوه، فلسفه از جمله رشته‌هایی بوده که به مطالعه مسائل اساسی و جامع در مورد موضوعات مرتبط با هستی و آگاهی انسان می‌پردازد. به طور کلی، معنی لغت فلسفه به «دوست داشتن حکمت» مرتبط است و ریشه‌ای یونانی دارد به طوری که اولین بار فیثاغورث این کلمه را در پاسخ به سؤالی به کار برد. در حقیقت، از ایشان سؤال شده بود که «آیا تو انسان حکیمی هستی؟» و در پاسخ گفته بودند که «خیر من دوستدار حکمت هستم.» در همین راستا در این مقاله قصد داریم تا جنبه‌های مختلف رشته فلسفه همچون بررسی بازار کار رشته فلسفه، گرایش‌های مقاطع تحصیلی مختلف، لیست دروس این رشته و همچنین معرفی دانشگاه‌های پذیرنده دانشجو در این رشته را مورد بررسی قرار دهیم.
بازار کار رشته فلسفه
فارغ‌التحصیلان رشته فلسفه از نظر شغلی می‌توانند به عنوان استاد یا معلم فلسفه به تدریس این رشته بپردازند یا در مراکز پژوهشی نظیر دایره‌المعارف‌ها و پژوهشگاه‌های علوم انسانی فعالیت کنند. البته در چنین مراکزی بیشتر فارغ‌التحصیلان کارشناسی ارشد و دکترای فلسفه فعالیت دارند و یک کارشناس فلسفه در صورتی که فعال و علاقمند باشد، می‌تواند به عنوان دستیار پژوهشگر در برخی از این مراکز مشغول به کار گردد.
متأسفانه این رشته با وجود اهمیتش در جامعه ما، مورد بی‌توجهی و بی‌مهری قرار گرفته است تا جایی که فارغ‌التحصیلان آن حتی موفق به استخدام در آموزش و پرورش (متعارف‌ترین زمینه کاری برای یک کارشناس فلسفه) نمی‌شوند و فارغ‌التحصیلان رشته‌های دیگر وظیفه تدریس فلسفه را در آموزش و پرورش بر عهده می‌گیرند! به علاوه، فارغ‌التحصیلان این رشته می‌توانند در حوزه‌هایی نظیر نویسندگی، سردبیری روزنامه، فعالیت در سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و … مشغول به کار شوند.
گرایش های مختلف رشته فلسفه
به طور کلی، رشته فلسفه در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا گرایش‌های متنوعی را شامل می‌شود. در ادامه، به بررسی هر یک از گرایش‌های این رشته می‌پردازیم.
گرایش های مقطع کارشناسی رشته فلسفه
رشته فلسفه در مقطع کارشناسی تنها یک گرایش داشته و دانشجویان فلسفه در این مقطع بیشتر مطالبی را فرا می‌گیرند که مرتبط با فلسفه غرب است. همچنین با سیر تاریخی آن از فلسفه یونان تا زمان حال آشنا می‌شوند. هدف از ارائه این رشته در دانشگاه‌ها، پرورش استاد و پژوهشگر در زمینه فلسفه و شاخه‌های مرتبط با آن است.
در حقیقت، دانشجویان در این مقطع با تمام مکاتب و آرای فلسفی غرب آشنا شده و توانایی مقایسه آن با فلسفه اسلامی را خواهند داشت. همچنین یکی دیگر از دلایل تدریس فلسفه در دانشگاه در مقطع لیسانس، تربیت افرادی است که در این زمینه صاحب‌نظر شوند، حرفی برای گفتن داشته باشند و سایر علوم مرتبط با مباحث فلسفه مانند فلسفه دین، فلسفه اخلاق، فلسفه علم، معرفت‌شناسی و … را مطالعه کنند.
گرایش های مقطع کارشناسی ارشد رشته فلسفه
فارغ‌التحصیلان رشته فلسفه از مقطع کارشناسی، می‌توانند تحصیلات خود را تا مدارج بالاتر ادامه تحصیل دهند. رشته‌های تحصیلی ارائه‌شده برای این افراد در مقطع کارشناسی ارشد به شرح زیر هستند:
|
گرایش‌های کارشناسی ارشد فلسفه |
||
| مجموعه امتحانی | رشته | گرایش |
| مجموعه فلسفه | فلسفه | – |
| منطق | تطبیقی | |
| اخلاق | فلسفه اخلاق | |
| اخلاق کاربردی | ||
| اخلاق اسلامی | ||
| فلسفه هنر | – | |
| مجموعه الهیات و معارف اسلامی – فلسفه و کلام | فلسفه و کلام اسلامی | – |
| فلسفه و حکمت اسلامی | – | |
| فلسفه دین | – | |
| مجموعه علوم اجتماعی | فلسفه علوم اجتماعی | – |
| مجموعه علوم تربیتی | تاریخ و فلسفه آموزش و پرورش | تعلیم و تربیت اسلامی |
| مجموعه تاریخ و فلسفه علم | فلسفه علم | – |
| تاریخ علم | ریاضی در جهان اسلام | |
| طب و داروسازی در جهان اسلام | ||
گرایش‌های مقطع دکترای رشته فلسفه
مجموعه رشته‌هایی که فارغ‌التحصیلان رشته فلسفه می‌توانند در مقطع دکتری ادامه دهند، به شرح زیر هستند:
|
گرایش‌های دکترای فلسفه |
|||
| ردیف | مجموعه امتحانی | رشته | گرایش |
| ۱ | فلسفه | فلسفه | فلسفه معاصر |
| فلسفه عصر جدید | |||
| فلسفه یونان و قرون وسطی | |||
| فلسفه تحلیلی | – | ||
| فلسفه دین | – | ||
| فلسفه اخلاق | – | ||
| فلسفه اخلاق تطبیقی | – | ||
| فلسفه تطبیقی | – | ||
| فلسفه حقوق | – | ||
| فلسفه هنر | – | ||
| فلسفه هنرهای دینی | – | ||
| فلسفه علوم اجتماعی | – | ||
| فلسفه اقتصاد اسلامی | – | ||
| ۲ | فلسفه منطق | فلسفه منطق | – |
| منطق با رویکرد فلسفی | – | ||
| ۳ | فلسفه علم | فلسفه علم | – |
| فلسفه فیزیک | – | ||
| فلسفه علم و فناوری | – | ||
| ۴ | فلسفه تعلیم و تربیت | فلسفه تعلیم و تربیت | – |
دروس رشته فلسفه در مقاطع مختلف
۱. لیست دروس مقطع کارشناسی رشته فلسفه
دانشجویان مقطع کارشناسی رشته فلسفه، به طور کلی ۱۳۴ واحد درسی را می‌گذرانند. در ادامه لیست دروس مورد مطالعه را آورده‌ایم:
|
لیست دروس کارشناسی رشته فلسفه |
|
|
دروس پایه |
|
| دروس اصلی و تخصصی |
|
| دروس اختیاری |
|
۲. لیست دروس مقطع کارشناسی ارشد رشته فلسفه
دانشجویان در این مقطع، ۳۲ واحد درسی را می‌گذرانند که دروس اصلی، تخصصی، اختیاری و پیش‌نیاز این گروه، به تفکیک گرایش‌های مختلف رشته عبارت هستند از:
گرایش فلسفه
- دروس تخصصی
- فلسفه مشاء
- حکمت متعالیه (ملاصدرا)
- تفسیر متون فلسفی ۱
- فلسفه افلاطون – ارسطو
- فلسفه کانت ۱
- فلسفه هگل
- فلسفه‌های اگزیستانسیالیست
- هرمنوتیک و فلسفه‌های پست‌مدرن
- فلسفه تحلیلی
- دروس اختیاری
- فلسفه پیش سقراطی
- فلسفه افلوطین
- فلسفه قرون وسطی
- فلسفه اسپینوزا
- فلسفه لایب نیتز
- فلسفه تجربی انگلستان
- فلسفه حیات و پویش
- تفکر در شرق آسیا (چین و هند)
- عرفان نظری
- فلسفه تطبیقی
- فلسفه اخلاق در غرب
- فلسفه تاریخ
- فلسفه هنر
- فلسفه سیاست و حقوق
- فلسفه علم
- تفسیر متون فلسفی ۲
- متون حکمت اسلامی (مشاء و اشراق)
- متون حکمت اسلامی (کلام و عرفان)
- فلسفه دکارت
- فلسفه زبان
- فلسفه دین
- فلسفه کانت ۲
- حکمت اشراق
گرایش فلسفه علم
- دروس اصلی و تخصصی
- فلسفه غرب ۱
- فلسفه غرب ۲
- مکاتب فلسفه علم ۱
- مکاتب فلسفه علم ۲
- فلسفه علم ۱
- فلسفه علم ۲
- منطق جدید ۱
- منطق جدید ۲
- فلسفه اسلامی ۱
- فلسفه علم و متافیزیک
- فیزیک و فلسفه
- دروس اختیاری
- منطق قدیم
- مباحث ویژه در فیزیک نوین
- جامعه‌شناسی معرفت
- فلسفه زیست‌شناسی
- فلسفه تکنولوژی
- فلسفه علوم اجتماعی
- فلسفه اقتصاد
- فلسفه ریاضی
- فلسفه غرب ۳ (فلسفه تحلیلی)
- نظریه‌ها و مکاتب معرفت شناسی در قرن ۲۰
- تاریخ علم جدید ۱
- تاریخ علم جدید ۲
- علم و دین
- علم و اخلاق
- مبانی فلسفی فیزیک کوانتومی ۱
- مبانی فلسفی فیزیک کوانتومی ۲
- فلسفه اسلامی ۲
- فلسفه ذهن
- فلسفه منطق
گرایش تاریخ و فلسفه آموزش و پرورش
- تعلیم و تربیت
- دروس اصلی و تخصصی
- نظریات تربیتی مکاتبات فلسفی
- منطق قدیم
- منطق جدید
- روش‌های تحقیق در علوم تربیتی
- تعلیم و تربیت اسلامی
- فلسفه تاریخ
- نظریات تربیتی ائمه اطهار
- تربیت در نهج‌البلاغه
- آموزش و پرورش تطبیقی
- برنامه‌ریزی آموزشی
- تربیت در غرب
- جامعه‌شناسی تعلیم و تربیت پیشرفته
گرایش فلسفه و کلام اسلامی
- دروس اصلی مشترک
- فلسفه دین
- روش تحقیق پیشرفته
- استنباط‌های فلسفی – کلامی از قرآن و حدیث
- زبان تخصصی
- دروس اختیاری
- فلسفه علم
- تاریخ ادیان (با تأکید بر مبانی کلامی)
- معرفت‌شناسی دینی
- اخلاق و سیاست در فلسفه اسلامی
- منطق قدیم
- منطق جدید
- فلسفه اشراق ۲
- تاریخ فلسفه غرب ۱
- تاریخ فلسفه غرب ۲
- حکمت متعالیه ۴
- عرفان اسلامی
- کلامی اسلامی تطبیقی
- تاریخ فلسفه اسلامی
- خداشناسی در کلام اسلامی
- خداشناسی در فلسفه مشاء، اشراق و ملاصدرا
- کلام یهودی و مسیحی
- الهیات در نهج‌البلاغه
- دروس تخصصی
- فلسفه اسلامی
- فلسفه مشاء
- فلسفه مشاء ۲
- فلسفه اشراق ۱
- حکمت متعالیه ۱
- حکمت متعالیه ۲
- حکمت متعالیه ۳
- کلام اسلامی
- تاریخ علم کلام و فرق و نحل اسلامی
- کلام امامیه ۱
- کلام امامیه ۲
- کلام معتزله و اشاعره
- مسائل جدید کلامی
- مبدأ و معاد در حکمت متعالیه
و رساله برای تمامی گرایش ها.
۳. لیست دروس مقطع دکترای رشته فلسفه
دانشجویان مقطع دکترای رشته فلسفه در گرایش‌های مختلف، به طور کلی ۱۸ واحد درسی را می‌گذرانند. در ادامه لیست دروس مربوطه را آورده‌ایم.
گرایش فلسفه
- دروس اصلی مشترک
- مسائل مهم فلسفه یونان و قرون وسطی
- مسائل مهم فلسفه عصر جدید
- مسائل مهم فلسفه معاصر
- فلسفه یونان و قرون وسطی
- دروس تخصصی
- پیش سقراطیان
- افلاطون
- ارسطو
- قرون وسطی
- دروس اختیاری
- سمینار فلسفی
- فلسفه کانت
- فلسفه نوافلاطونی
- فلسفه مشاء و اشراق
- حکمت متعالیه
- فلسفه عقلی – تجربی
- مسائل مهم عرفان و کلام اسلامی
- فلسفه عصر جدید
- دروس تخصصی
- فلسفه عقلی مسلک
- فلسفه تجربی
- فلسفه کانت
- فلسفه معاصر
- دروس اختیاری
- سمینار فلسفی
- فلسفه تحلیلی
- فلسفه هگل و ایدئالیسم آلمان
- مسائل مهم عرفان و کلام اسلامی
- فلسفه معاصر
- دروس تخصصی
- ریشه‌های فلسفه معاصر در فلسفه جدید
- پدیدارشناسی
- مدرنیسم و پست‌مدرن
- اگزیستانسیالیسم
- دروس اختیاری
- سمینار فلسفی
- فلسفه تحلیلی
- شناخت شناسی
- معنی شناسی در فلسفه منطق
- هرمنوتیک
- فلسفه‌های نوکانتی و نوهگلی
- مسائل مهم عرفان و کلام اسلامی
گرایش فلسفه علم
- فلسفه فیزیک
- دروس تخصصی
- تاریخ تحولات طبیعیات و فیزیک
- مبادی مابعدالطبیعی فیزیک مدرن
- مبادی مابعدالطبیعی طبیعیات قدیم
- روش‌شناسی بنیادین نظریه‌های فیزیک و طبیعیات
- فلسفه علم
- دروس اختیاری
- مفهوم شناسی تطبیقی علیت در فیزیک و فلسفه
- مفهوم شناسی تطبیقی زمان و تغییر در فیزیک و فلسفه
- مفهوم شناسی تطبیقی ماده و خلقت جهان در فیزیک و فلسفه
- فلسفه ریاضی
- طبیعیات در قرآن و حدیث
- مباحث کیهان‌شناسی در فیزیک و فلسفه
- مباحث نسبیت در فیزیک و فلسفه
- مباحث مکانیک کوانتومی در فیزیک و فلسفه
- تاریخ علم
- فلسفه اگزیستانسیالیست
- فلسفه علم
- دروس تخصصی
- فلسفه علم
- کلیات فلسفه غرب و فلسفه اسلامی
- مباحث بنیادین فلسفه علم از نظر فیلسوفان اسلامی
- فلسفه منطق
- فلسفه فیزیک ۱
- فلسفه ریاضیات ۱
- فلسفه علوم اجتماعی
- دروس اختیاری
- علوم ریاضی
- تاریخ علوم ریاضی
- فلسفه ریاضیات ۲
- منطق ریاضی
- ریاضیات جدید
- علوم طبیعی
- تاریخ علوم طبیعی
- فلسفه فیزیک ۲
- فلسفه شیمی
- فلسفه زیست‌شناسی
- علوم اجتماعی
- تاریخ علوم اجتماعی
- فلسفه علوم اجتماعی ۲
- فلسفه تاریخ
- فلسفه انسان‌شناسی
و رساله برای تمامی گرایش‌ها.
دانشگاه های پذیرنده دانشجو در رشته فلسفه
از جمله‌ی مطرح‌ترین دانشگاه‌های دولتی که در مقاطع مختلف در رشته فلسفه دانشجو می‌پذیرند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- دانشگاه اصفهان
- دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) – قزوین
- دانشگاه تبریز
- دانشگاه تهران
- دانشگاه شهید باهنر – کرمان
- دانشگاه شهید بهشتی – تهران
- دانشگاه علامه طباطبایی – تهران
- دانشگاه محقق اردبیلی – اردبیل
- دانشگاه یاسوج
سخن آخر
در این مقاله به بررسی بازار کار رشته فلسفه، گرایش، اهداف و لیست دروس این رشته پرداختیم. همان‌طور که اشاره شد، در حال حاضر اصلی‌ترین موقعیت شغلی فارغ‌التحصیلان رشته فلسفه آموزش، تدریس در دانشگاه‌ها و مراکز مختلف آموزشی است. در حقیقت، این افراد علاوه بر کسب دانش و سواد کافی در رشته فلسفه، باید بتوانند در مقاطع بالاتر رشته فلسفه تحصیل کنند تا شانس استخدام شدن خود را در مؤسسه‌های آموزشی مختلف، افزایش دهند. با این حال، لازم به ذکر است که دانشجویان علاقمند به رشته فلسفه، می‌توانند با گسترش دامنه مطالعه و تحقیقات خود در این رشته، موفق و صاحب‌نظر باشند. در این صورت امکان فراهم کردن موقعیت‌های شغلی بیشتر را نیز خواهند داشت.
نظر شما چیست؟ آیا به فلسفه علاقه دارید؟ بازار کار این رشته را چطور می‌بینید؟ لطفا نظرات و تجربیات خود را با ما و سایر کاربران انگیزه در میان بگذارید.
در پایان، به شما پیشنهاد می‌کنیم برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد سایر رشته‌های علوم انسانی، با بازار کار رشته‌های روانشناسی، علوم تربیتی و علوم سیاسی نیز در انگیزه آشنا شوید.
