گاهی در شرایط بحرانی (مثل همین اپیدمی ویروس کرونا)، به دلیل تقاضای بیش از اندازه مواد ضد عفونی کننده بهداشتی و کمبود آن در داروخانه‌ها، بسیاری از افراد تصمیم می‌گیرند از محلول ضد عفونی کننده خانگی استفاده کنند. اما این کار باید به روش صحیح انجام شود و به همین دلیل این افراد باید تفاوت الکل صنعتی و طبی را به خوبی بدانند و به هیچ وجه از الکل صنعتی در ضد عفونی کننده‌های خانگی استفاده نکنند.
در این مقاله می‌خواهیم گروه‌های مختلف الکل را معرفی کرده و تفاوت بین الکل صنعتی و طبی از نظر ساختار وکاربرد را برایتان توضبح دهیم.
گروه های مختلف الکل
- الکل‌ها شامل دو دسته اصلی الکل‌های خوراکی و الکل‌های غیر خوراکی هستند. الکل‌های خوراکی از مشتقات اتانول هستند که قابل نوشیدن و تاثیر گذار بر ذهن و عقل است و معمولا در وودکا و آب جو در کشورهای غربی و غیر اسلامی استفاده می‌شود.
- الکل‌های غیر خوراکی از مشتقات متانول هستند و به الکل صنعتی نیز معروفند. اما هر دو دارای کاربردهای صنعتی هستند و برای انسان‌ها و حیوانات خاصیت سمی دارند. تفاوت ترکیب این الکل‌ها، از نظر ساختاری تفاوت بین الکل صنعتی و طبی را مشخص می‌کند.
الکل ایزوپروپیل (طبی) و الکل متانول (صنعتی) شباهت‌های بسیاری نیز دارند. با این حال، ساختارهای شیمیایی، مواد تولیدی، کاربردها و میزان سمیت آن‌ها متفاوت است. در علم، اصطلاح الکل به طیف گسترده‌ای از ترکیبات آلی حاوی یک یا چند گروه هیدروکسیل – هیدروژن و اکسیژن – اطلاق می‌شود. این الکل‌ها از قدیم‌الایام توسط انسان‌ها بعنوان محصولات پاک کننده و ضد عفونی کننده مورد استفاده بوده‌اند.
متانول چیست؟
ساختار متانول
متانول از یک گروه متیل (کربنی با سه هیدروژن متصل) تشکیل شده است که به یک گروه هیدروکسیل متصل هستند. فرمول شیمیایی آن نیز، CH3OH است.
خواص و کاربرد متانول
متانول به عنوان یک حلال در آزمایشگاه‌ها عمل می‌کند. تولیدکنندگان آن را به اتانول اضافه می‌کنند تا الکل بهتری ایجاد شود. قابل استفاده برای موارد خوراکی نیست و بیشتر در ترکیب انواع سوخت‌ها و یا پاک‌کننده‌های صنعتی استفاده می‌شود. مقدار سمیت آن به قدری زیاد است که گفته می‌شود حتی مقدار کمی از آن، می‌تواند باعث کوری و یا خوردنش باعث مرگ شود. به همین دلیل تاکید می‌شود به هیچ وجه در ساخت ضدعفونی‌کننده‌های خانگی از متانول استفاده نکنید.
اتانول چیست؟
ساختار اتانول
اتانول معروف به الکل میوه است که از ۲ کربن، ۵ هیدروژن و یک گروه هیدروکسیل تشکیل شده است. فرمول شیمیایی آن نیز C2H5OH است.
خواص و کاربرد الکل صنعتی یا اتانول
اتانول هم به صورت کارخانه‌ای تولید و به زیر مجموعه‌های دیگر مانند ایزوپروپیل یا همان الکل طبی، برای کاربردهای متفاوت تولید می‌شود و هم به صورت خانگی تولید می‌شود. تولیدات خانگی این الکل که با تخمیر میوه یا غلات و هر چیزی که مقدار زیادی نشاسته داشته باشد مانند نیشکر، چغندر و ذرت تولید می‌شوند، بیشتر برای مصارف خوراکی و مواد مست کننده قابل استفاده هستند. البته باز هم به تنهایی قابل خوردن نیست و به دلیل ایجاد مسمومیت و طعم بسیار تلخی که دارد باید با موادی مثل بنزن، فرمالدئید و ید مخلوط شود.
الکل طبی یا ایزوپروپیل از مهم‌ترین مشتقات اتانول
ساختار الکل ایزوپروپیل
الکل ایزوپروپیل با نام ایزوپروپانول نیز شناخته می‌شود. این الکل از دو گروه شامل یک کربن پیوند یافته با یک گروه هیدروکسیل (OH) ساخته شده است. فرمول شیمیایی الکل ایزوپروپیل C3H7OH است.
خواص و کاربرد الکل طبی یا ایزوپروپیل
الکل ایزوپروپیل، که اغلب به عنوان حلال و ضد عفونی کننده در محصولات ضد عفونی کننده دست به روش صنعتی و حتی خانگی مورد استفاده قرار می‌گیرد، از مشتقات اصلی اتانول است که به الکل طبی نیز معروف است؛ زیرا برای ضدعفونی کردن در بیمارستان‌ها، انواع صابون‌ها، لوسیون‌ها و حتی برخی آنتی‌بیوتیک‌ها کاربرد دارد. این الکل نسبت به متانول سمیت کمتری دارد اما همچنان می‌تواند باعث مسمومیت شود و خاصیت اشتعال‌زایی بالایی دارد.
نکات مهم در استفاده از الکل برای ساخت ضد عفونی کننده
- مصرف خوراکی الکل طبی یعنی ایزوپروپیل یا اتانول به صورت غرغره کردن در دهان هیچ پشتوانه علمی ندارد؛ باعث پیشگیری از بیماری کرونا نمی‌شود و ریسک بالایی دارد، چون می‌تواند باعث مسمومیت، خونریزی روده و حتی مرگ شود.
- الکل صنعتی یا متانول نسبت به ایزوپروپیل خاصیت ضد عفونی کننده بسیار پایینی دارد و همچنین میزان سمیت آن بسیار بالاست. به طوری که مقدار ناچیزی از ان می‌تواند فرد را کور کند یا باعث مرگ او شود. پس به هیچ وجه از متانول و مشتقات آن برای ضد عفونی کردن دست یا وسایل منزل، استفاده نکنید.
- الکل‌های طبی نسبت به پوست جذب بسیار پایینی دارند و به همین دلیل به راحتی در مواد ضد عفونی کننده و مواد آرایشی قابل استفاده هستند، اما الکل‌های صنعتی به شدت و سریع جذب پوست می‌شوند و حتی با جذب نیز مسمومسیت ایجاد می‌کنند.
سخن آخر
طبق گفته متخصصان بیماری‌های عفونی، بهترین روش برای ضد عفونی کردن دست‌ها برای جلوگیری از بیماری کرونا شستن آن‌ها با آب و صابون و در مرحله دوم استفاده از مواد ضد عفونی کننده بهداشتی است. تنها در موارد بسیار ضروری که هیچ گونه دسترسی به مواد ضد عفونی وجود ندارد، ساخت مواد ضد عفونی کننده خانگی پیشنهاد می‌شود. با توجه به تفاوت‌هایی که برای الکل‌ها گفته شد نیز باید حواسمان باشد از چه موادی برای ساخت ضد عفونی کننده‌ها استفاده می‌کنیم. زیرا استفاده از متانول که اکثر مردم نیز نسبت به خواص آن اگاهی کامل ندارند، می‌تواند به شدت خطرناک و کشنده باشد.
همچنین پیشنهاد می‌کنیم برای پیشگیری و درمان بهتر بیماری‌های شایع فصول سرد، حتما مطلب مهم‌ترین تفاوت کرونا با آنفولانزا و سرماخوردگی را نیز در انگیزه بخوانید.