انگیزه – روانشناسی – بیش فعالی جنسی، از جمله جدی‌ترین اختلافاتی است که ممکن است در بین زوجین به وجود آمده و زندگی آن‌ها را تا مرز نابودی پیش ببرد. این اختلال هم در آقایان و هم در بانوان وجود دارد و به جنسیت ارتباط خاصی ندارد. اختلال بیش فعالی جنسی یا به عبارتی اعتیاد جنسی، نوعی تمایل و علاقه بیش از حد در ارتباط با فانتزی‌ها، رؤیاها، آرزو‌ها یا رفتارهای جنسی است که کنترل آن بسیار دشوار بوده و همین عدم توانایی در کنترل کردن آن سبب ناراحتی فرد مقابل می‌شود. از ظرفی بیش فعالی جنسی می‌تواند بر روی سلامت، شغل و یا روابط فرد با دیگران تأثیرات منفی بگذارد.
این بیماری می‌تواند شامل انواع تجربیات لذت‌بخش جنسی استمناء (خود ارضایی)، سایبر سکس، شرکای جنسی گوناگون و مشاهده تصاویر پورن، پورنوگرافی و ساختن تصویر ذهنی نادرست از رابطه جنسی باشد. هنگامی که این نوع رفتارها به بخش مهمی از زندگی این افراد مبدل شوند، به‌گونه‌ای که این افراد قادر به این رفتارها نباشند، به سلامت روانی و جسمی خود یا سایرین آسیب می‌رسانند. از این رو لازم به ذکر است که این افراد در صورت بروز علائم ذکر شده، به اختلال بیش فعالی جنسی مبتلا شده‌اند. از این رو در این مقاله به بررسی، علائم بیش فعالی جنسی، علل ایجاد کننده، عوامل خطرزا، راه های تشخیص، راه‌های درمان و موارد دیگر درباره این بیماری روانی خواهیم پرداخت.
جنبه اجتماعی بیماری بیش فعالی جنسی
این امکان وجود دارد که فردی در طول شبانه روز، بیش از سه مرتبه تمایل به رابطه جنسی داشته باشد و تنها از این طریق نیازهای جنسی‌اش برطرف می‌شود اما با این وجود، این وضعیت، بیماری بیش فعالی جنسی محسوب نمی‌شود. آمار دقیق و درستی در مورد میزان شیوع این بیماری در دسترس نیست. در یک پژوهش آماری میزان شیوع این بیماری را حدود سه درصد در مردان گزارش کرده‌اند که در صورتی که این آمار صحیح باشد، رقم قابل توجهی است. روانشناسان و روانپرشکان این بیماری را یک اختلال رفتاری به شمار می‌آورند.
همان‌طور که گفتیم بیش فعالی جنسی یک بیماری بسیار آزار دهنده برای خود شخص و اطرافیان و به طور کلی برای جامعه به شمار می‌آید و در صورتی که به درستی با آن مقابله و درمان نشود موجب مشکلات زیادی می‌شود. در علم روان‌پزشکی نیز یک بیماری بالقوه خطرناک محسوب می‌شود. یک فرد مبتلا به بیماری بیش فعالی جنسی ممکن است به صورت اختصاصی وارد رابطه جنسی شود که از نظر عرف و شرع، یک رابطه جنسی سالم و طبیعی محسوب می‌شود ولی در اوقاتی نیز ممکن است، فرد وارد روابط و رفتارهای جنسی شود که غیر طبیعی به شمار می‌آیند و برای او خطرناک محسوب می‌شود.
علائم و نشانه‌های ابتلا به اختلال بیش فعالی جنسی
این بیماری روانی با علائم و نشانه‌های خاصی در فرد بروز می‌کند که در زیر به بیان و بررسی تعدادی از آن‌ها خواهیم پرداخت.
- اعتیاد و وابستگی بیش از حد به فانتزی‌ها و رفتارهای جنسی به صورتی که شخص زمان بسیار طولانی را صرف این‌گونه از کارها کرده و کنترل این رفتارها برای او بسیار سخت است
- انجام تعدادی از رفتارهای جنسی مخصوص، در صورتی که ممکن است که بعد از انجام دادن آن‌ها احساس رهایی پیدا کند، ولی این فرد دچار احساس گناه یا ندامت نیز خواهد شد
- عدم توانایی در کنترل رفتارهای جنسی
- پرداختن به رفتارهای جنسی برای فرار از سایر مشکلات نظیر تنهایی، افسردگی، انزوا، اضطراب یا استرس
- نیاز جنسی مداوم و پایدار و کنترل نشده
- رفتار نامناسب در برخورد با دیگران
- احساس نیاز اجباری به خودارضایی یا استمنا
- رفتار و صحبت هرزه گونه
- دوست داشتن به لاس زنی با دیگران
- بیرون آوردن لباس خود و یا دیگران
- ناتوانی در برقراری و حفظ روابط سالم و پایدار
انجام رفتارهای جنسی که می‌توانند سرانجام ناخوشایندی به همراه داشته باشند. از جمله ابتلا به عفونت‌های جنسی، به هم خوردن رابطه زناشویی، ایجاد مشکل‌های شغلی، فشار مالی یا مشکلات قانونی و حقوقی. افراد مبتلا به این اختلال، مثل افرادی که به مواد یا الکل اعتیاد دارند، زمان طولانی را صرف یادآوری زمان و مکان فعالیت جنسی خود می‌کنند. یکی از دغدغه‌های ذهنی این افراد این است که در چه مکانی رابطه جنسی داشته‌اند. این دغدغه ذهنی می‌تواند موجب مشکلات زناشویی و مشکلات فردی زیادی شود.
از طرف دیگر این افراد، مشغولیت ذهنی خاصی برای آمیزش جنسی دارند و امکان دارد، همه جنبه‌های زندگی آن‌ها تحت تأثیر رابطه جنسی قرار بگیرد. آن‌ها خیال پردازی‌ها و انگیزه‌های جنسی خاصی فراوانی دارند و ممکن است تمام وقت به تصاویر و صحنه‌های تحریک‌آمیز فکر کنند.
از ویژگی‌های این افراد این است که نیازهای جنسی آنان منحصر به یک فرد خاص نیست، بلکه می‌تواند به هر شخص دیگر نیز مربوط باشد. یکی از مواردی که در آن بیماری بیش فعالی جنسی زیاد به چشم می‌خورد، خانه سالمندان است. حدود ۵۰ درصد ساکنان خانه سالمندان مبتلا به بیماری آلزایمر یا فراموشی هستند. حدود ۴ درصد این بیماران دارای بیش فعالی جنسی و یا رفتار جنسی تهاجمی هستند که باعث ایجاد آزار و اذیت برای خود فرد، دیگران و کارکنان این مراکز می‌شوند.
علل ایجاد اختلال بیش فعالی جنسی
اگرچه علت به وجود آمدن بیش فعالی جنسی چندان مشخص نیست، ولی می‌توان عوامل زیر را در به وجود آمدن این بیماری روانی دخیل دانست.
۱. عدم تعادل و یکنواختی در بعضی از هورمون‌های شیمیایی مغز
تعدادی از مواد شیمیایی مغز (انتقال دهنده‌های عصبی) نظیر سروتونین، دوپامین و نوراپی نفرین به تنظیم حالت‌های روانی انسان کمک می‌کنند. از اینرو، میزان بالای چنین هورمون‌هایی ممکن است سبب شکل گیری اختلال بیش فعالی جنسی شوند.
۲. تغییر در مسیر‌های مغزی
باید به این نکته توجه داشته باشیم، بیماری بیش فعالی جنسی گونه‌ای از اعتیاد است که به مرور زمان سبب ایجاد تغییراتی در مدار‌های عصبی مغز می‌شود. از این رو، بهبود این شرایط مانند دیگر اعتیاد‌ها نیاز به زمان خواهد داشت.
۳. تأثیر بعضی از بیماری‌ها بر روی عملکرد مغز
تعدادی از مشکلات یا بیماری‌ها نظیر صرع و زوال عقل می‌توانند به بخشی از مغز آسیب برسانند که در نتیجه، بر روی رفتارهای جنسی تأثیرات منفی خواهد گذاشت. علاوه‌بر این، درمان بیماری پارکینسون با داروهای آگونیست دوپامین می‌توانند سبب به وجود آمدن بیماری روانی بیش فعالی جنسی شوند.
۴. بیماری آلزایمر یا فراموشی
بیماری آلزایمر یا فراموشی یکی از علل مهم در ایجاد بیماری بیش فعالی جنسی است، به طوری که این اختلال در سالمندان مبتلا به آلزایمر نمود بیشتری دارد.
۵. بیماری پارکینسون
یکی از علل اساسی در بروز بیماری بیش فعالی جنسی بیماری پارکینسون است و دلیل آن نیز انواع داروهایی است که این بیماران استفاده می‌کنند.
۶. بیماری صرع
برخی از انواع صرع (تشنج، غش): لوب گیجگاهی و لوب پیشانی مغز میل جنسی را کنترل می‌کنند، به نحوی که هر نوع بیماری در این مناطق ممکن است باعث بر طرف شدن مهار جنسی شود و از این رو منجر به بیماری بیش فعالی جنسی شود.
۷. عمل جراحی مغز
عمل‌های جراحی بر نواحی به خصوصی از مغز، باعث از بین رفتن حس کنترل در میل جنسی می‌شود و همین عامل باعث بروز بیماری بیش فعالی جنسی می‌شود.
۸. سکته مغزی
سکته مغزی که بخش‌های به خصوصی از مغز مانند لوب گیجگاهی مغز را گرفتارمی کند و از این رو عاملی برای ایجاد بیماری بیش فعالی جنسی است.
۹. بیماری ام اس
بیماری ام اس در اوایل مراحل خود باعث تشدید میل جنسی می‌شود و عاملی برای ابتلا به بیماری بیش فعالی جنسی است.
۱۰. بیماری روانی دو قطبی
اختلال دوقطبی نیز یکی از بیماری‌های روانی است که فرد مبتلا به آن، خلقی دو وجهی دارد. این بیماری روانی نیز عامل ایجاد بیماری بیش فعالی جنسی است.
عوامل افزایش خطر در ابتلا به بیش فعالی جنسی
در زیر به بررسی عواملی خواهیم پرداخت که می‌توانند احتمال ابتلا به بیش فعالی جنسی را در فرد افزایش دهند.
- آسانی و سهولت فرد برای دسترسی به محتوای جنسی که با پیشرفت تکنولوژی و رسانه‌های اجتماعی امکان دسترسی به تصاویر، فیلم‌ها و اطلاعات جنسی را افزایش یافته است
- داشتن حریم شخصی توسط فرد بیمار به نحوی که پنهان کاری و محرمانه بودن این نوع رفتارها سبب می‌شود تا با گذشت زمان، شرایط بیماری فرد بدتر از قبل شود
- اعتیاد و وابستگی به مشروبات الکلی و مواد مخدر
- ابتلا به بیماری‌های روانی نظیر اختلالات خلقی مانند افسردگی یا اضطراب
- اعتیاد به قمار
- اختلافات و مشکلات درون خانوادگی
- سابقه سوءاستفاده جنسی از فرد بیمار
تشخیص بیماری بیش فعالی جنسی
با استفاده از بررسی‌های روانشناختی می‌توان احتمال ابتلا به این بیماری را تشخیص داد. این ارزیابی و بررسی‌های روانشناختی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- میزان سلامت جسمی و روانی فرد
- افکار و رفتارهای جنسی که بیمار، توانایی کنترل آن‌ها را ندارد
- استفاده از مواد مخدر و مشروبات الکلی توسط فرد
- وضعیت و شرایط خانوادگی فرد و روابط و موقعیت اجتماعی خانواده
- مشکلات به وجود آمده براثر انجام رفتارهای جنسی
درمان بیماری بیش فعالی جنسی
با استفاده از روش‌هایی مانند روان‌درمانی، دارو و خودیاری می‌توان برای درمان بیش فعالی جنسی اقدام کرد. هدف اول در درمان اختلال بیش فعالی جنسی این عامل است که بیمار نیازهای جنسی خود را کنترل کرده و میل جنسی بیش از حد خود را به میزان قابل توجهی کاهش دهد. افراد مبتلا به بیماری بیش فعالی جنسی غالبا به الکل یا مواد مخدر اعتیاد دارند و یا به سایر بیماری‌های روانی نظیر اضطراب یا افسردگی نیز مبتلا هستند؛ از این رو، در هنگام درمان، این عوامل نیز باید توسط روانشناس بررسی و درمان دارند.
۱. روان‌درمانی
با استفاده از روان‌درمانی می‌توان رفتارهای جنسی را به میزان قابل توجهی کنترل و مدیریت کرد. در زیر به بررسی انواع روشهای روان‌درمانی خواهیم پرداخت.
- رفتار درمانی شناختی (CBT): با استفاده از این روش از درمان، باور‌ها و رفتارهای نادرست و منفی شناسایی و مشخص شده و راه‌های مقابله با آن‌ها به فرد بیمار آموزش داده می‌شود
- درمان مبتنی بر تعهد و پذیرش (ACT): این روش از درمان شاخه‌ای از CBT است که بر پذیرش افکار و نیاز‌ها و تعهد فرد در قبال انجام اقدامات بر اساس با ارزش‌های مهم، تأکید زیادی دارد
- روان‌درمانی پویشی: در این روش از درمان، آگاهی فرد در برابر رفتار و افکار ناخودآگاه افزایش پیدا می‌کند و دیدگاه و بینشی جدید در رابطه با انگیزه و نحوه برخورد با تعارض‌ها پیدا خواهد کرد.
۲. استفاده از داروها
مصرف برخی از داروهای خاص می‌تواند بر روی هورمون‌های شیمیایی درون مغز تأثیر گذاشته و نیاز‌ها و رفتارهای جنسی را کاهش داده و از این رو به درمان بیماری بیش فعالی جنسی منجر شود. نوع و مقدار دارو، به شرایط بیمار و سایر شرایط روحی او وابسته است. تعدادی از انواع این داروهاعبارتند از:
- داروهای ضد افسردگی: مصرف بعضی از داروهای ضد افسردگی که جهت درمان افسردگی، اضطراب یا اختلال وسواس مورد مصرف قرار می‌گیرند، می‌تواند به درمان بیماری بیش فعالی جنسی نیز کمک بسیار زیادی کنند
- نالترکسون: این دارو به طور کلی جهت درمان اعتیاد به الکل و مواد مخدر مورد استفاده قرار می‌گیرد. مصرف این دارو ممکن است به درمان اعتیاد‌های رفتاری نظیر بیماری بیش فعالی جنسی یا اعتیاد به قمار نیز کمک کند
- داروهای تثبیت کننده خلق: این دسته از داروها به طور کلی جهت درمان اختلال دوقطبی مورد مصرف قرار می‌گیرند، ولی این امکان وجود دارد که به کاهش میل و نیاز جنسی و درمان بیش فعالی جنسی نیز کمک کنند
- داروهای آنتی آندروژن: این دسته از داروها تأثیرات بیولوژیکی هورمون‌های جنسی (آندروژن ها) در آقایان را به میزان چشمگیری کم می‌کنند. این دسته از داروها برای مردانی که رفتارهای جنسی آن‌ها سایرین را در معرض خطر قرار می‌دهد، تجویز می‌گردد
۳. استفاده از روشهای خودیاری برای درمان بیماری بیش فعالی جنسی
روشهای خودیاری می‌توانند شامل مواردی مانند، آشنایی با بیماری بیش فعالی جنسی و درک وضعیت فرد مبتلا به این بیماری، آشنایی با سایر روشهای درمان بیماری بیش فعالی جنسی و طریقه برخورد با این وضعیت و آشنایی با راه‌های پیشگیری از بازگشت مجدد به بیماری پس از درمان باشد. با رعایت و توجه به توصیه‌های زیر می‌توانید در راه درمان این بیماری قدم برداشته و به درمان خود کمک بسیار زیادی کنید.
- باور به اینکه شما یک بیمار هستید
- شرکت منظم در جلسات روان‌درمانی و استفاده از داروهای تجویز شده توسط روانشناس
- کسب اطلاعات مناسب از بیماری خود
- شناسایی و تشخیص مکان‌ها، فکرها و احساساتی که باعث بروز بیماری بیش فعالی جنسی در شما می‌گردد
- اجتناب از رفتارهای پرخطر
- درمان بیماری‌های روانی و سایر اعتیاد‌ها
- انجام تکنیک‌های در ارتباط با کاهش استرس نظیر مدیتیشن، چند حرکت ساده یوگا یا تایچی
