انگیزه – روانشناسی – هر فردی ممکن است در طول زندگی خود لکنت ناگهانی زبان را تجربه کند. این اختلال محدود به سن و جنس خاصی و به صورت گرفتگی زبان و در مواقع خاص، اشکال در بیان بعضی از کلمات نمایان می‌شود. اغلب بزرگ‌سالانی که در بیان بعضی از کلمات خاص با مشکل رو به رو هستند در مراودات خود، تلاش می‌کنند از کلمات جایگزین استفاده کنند تا لکنت خود را از دیگران پنهان سازند، حتی بعضی از افراد سعی می‌کنند حتی‌الامکان از صحبت کردن با دیگران بپرهیزند. این اختلال گفتاری، بیشتر در کودکان مرسوم است و در سنین پایین درمان آن نیز دشوارتر است. با این حال در بسیاری از موارد، لکنت زبان ممکن است در کودکان بالای شش سال و بزرگ‌سالان بدون نیاز به درمان خاصی برطرف شود. در این مطلب به بررسی این اختلال گفتاری می‌پردازیم و علت بروز و روش درمان آن را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
لکنت ناگهانی زبان از کودکی تا بزرگسالی
لکنت یا گرفتگی زبان یک اختلال گفتاری رایج در بین افراد جامعه است که باعث ایجاد مشکلات بی‌شمار و چشم‌گیری در شیوایی و جریان گفتار طبیعی در فرد می‌شود. افرادی که لکنت زبان دارند، می‌دانند که می‌خواهند چه بگویند، اما در بیان جملات مد نظرشان با سختی روبرو هستند. برای مثال، آنها ممکن است یک کلمه یا یک هجا را تکرار یا به شکلی طولانی بیان کنند. یا ممکن است در میان صحبت کردنشان توقف‌های بی‌موردی داشته باشند، دلیل این توقف‌ها این است که در حین صحبت به یک کلمه مشکل رسیده‌اند.
لکنت ناگهانی زبان در کودکان خردسالی که تازه در حال زبان‌آموزی هستند بسیار شایع و البته امری طبیعی است. کودکان با سن کم، زمانی که هنوز مهارت‌های زبانی و گفتاری آنها به حد قابل توجهی به تکامل نرسیده است، امکان دارد که به لکنت زبان مبتلا شوند. اکثر کودکان از مرحله گرفتگی زبان به سلامت عبور می‌کنند و پس از آن قادر هستند به صورت کاملاً عادی صحبت کنند. با این وجود، گاهی لکنت زبان به یک اختلال مزمن مبدل می‌شود که تا بزرگسالی با فرد همراه خواهد بود. در گونه‌ای دیکر لکنت زبان ممکن است به طور ناگهانی در بزرگسالی پدیدار شود و می‌تواند اثرات منفی بسیاری بر اعتماد به نفس و تعامل فرد با جامعه داشته باشد. البته باید بدانید این اختلال قابل درمان است.
آمار شیوع لکنت ناگهانی زبان
همانطور که گفتیم لکنت زبان هم ممکن است از کودکی شروع شود و یا به طور ناگهانی در بزرگسالی رخ دهد. بر اساس تحقیقات به عمل آمده به طور میانگین از هر صد بزرگسال یک نفر به اختلال لکنت زبان مبتلا است. میزان بروز این اختلال در مردان ۳ تا ۴ برابر زنان است. همچنین اختلال لکنت زبان در تمامی جوامع بافرهنگ‌های گوناگون و گروه‌های اجتماعی وجود دارد و مخصوص قشر خاصی از جامعه نیست.
با توجه به آمار اعلام شده، برای تشخیص و پیشگیری از بروز اختلال لکنت زبان باید از آزمایش‌های گوناگون، مشاهده‌ها و مصاحبه‌ها استفاد کرد. در کودکان و بزرگ‌سالان با انجام این گونه ارزیابی‌ها می‌توان شدت لکنت زبان و تأثیر آن بر توانایی فرد در ارتباطات و فعالیت‌های اجتماعی را کاهش داد و برای درمان آن کوشید.
علائم لکنت ناگهانی زبان
لکنت ناگهانی زبان برای اکثر افراد قابل شناسایی است ولی این اختلال با علائمی خاص همراه است که در زیر به آنها اشاره خواهیم داشت.
- دشواری شروع یک کلمه، هجا، عبارت یا جمله
- بیش از حد کشیدن یک حرف یا صدا در یک کلمه
- تکرار مکرر یک صدا یا یک هجا
- افزودن کلمات اضافه ماند «اوم» یا «عه» در میان کلمات در جمله و در حین صحبت
- حرکات بیش از اندازه صورت یا بالاتنه برای ادای یک واژه
- اضطراب هنگام صحبت کردن به خصوص در بین جمع و در جامعه
- مهارت پایین د در برقراری ارتباط با دیگران
- پلک زدن پشت سرهم و دیوانه‌وار
- لرزش زیاد در فک یا لب‌ها که ممکن است ناشی از استرس همگام صحبت باشد
- حرکت سر هنگام صحبت
- تیک‌های صورت
- مشت کردن دست‌ها
چه عواملی لکنت زبان را در فرد تشدید می‌کنند
لکنت ناگهانی زبان مواقعی تشدید می‌شود که فرد مبتلا به این اختلال هیجان‌زده، خسته و یا تحت فشار باشد یا در حین صحبت کردن دچار شتابزدگی شود. وضعیت‌هایی مثل صحبت در مقابل جمعی بزرگ یا صحبت تلفنی می‌تواند برای این افراد بسار سخت باشد و لکنت زبان فرد را افزایش دهد. اما نکته جالب اینکه بیشتر افرادی که دچار لکنت زبان می‌شوند می‌توانند بدون لکنت با خود صحبت کنند. آنها همچنین می‌توانند بدون لکنت یک آهنگ را همخوانی کنند.
علل اساسی در بروز لکنت ناگهانی زبان
پژوهشگران بامطالعه‌ی اصولی لکنت زبان، دریافته‌اند که عوامل اساسی مختلفی ممکن است باعث بروز اختلال گفتاری لکنت شوند. در زیر به این علل اشتره شده است.
- اختلالات در کنترل محرک گفتاری. تعدادی از شواهد نشان می‌دهد که اختلالات در محرک گفتار، مانند زمان‌بندی‌ها، هماهنگی عصب‌های حرکتی و غیره ممکن است در لکنت زبان درگیر باشد
- دلایل ارثی و ژنتیکی. لکنت زبان معمولاً به صورت ارثی است و به نظر می‌رسد اختلالات ژنتیکی در لکنت زبان مؤثر است.
- لکنت زبان در زمان کودکی، در بسیاری از اوقات ناشی از شکل نگرفتن مسیرهای عصبی مغز است که با بزرگ شدن کودک به تدریج درمان می‌شود.
- بزرگ‌سالان هم در مواردی به لکنت زبان دچار می‌شوند که به آن لکنت اکتسابی یا دیررس می‌گویند. این نوع لکنت اغلب در اثر سکته‌های مغزی ایجاد می‌شود، حتی عواملی مانند ضربه به سر، شوک‌های شدید عصبی و مسائل عاطفی می‌تواند منجر به ایجاد لکنت زبان ناگهانی در بزرگ‌سالان شود.
عوامل مؤثر در بروز لکنت زبان ناگهانی در بزرگ‌سالان
از جدی ترین عواملی که باعث بروز لکنت زبان ناگهانی در بزرگ‌سالان می‌شود، می‌توان به فشار عصبی، عدم وجود اعتماد به نفس در فرد، خجالت بیش از حد، کاهش تمرکز و دشواری در برقراری ارتباط اشاره کرد. به گفته‌ی پژوهشگران افرادی که خجالتی هستند و اعتماد به نفس کافی ندارند، بیشتر در معرض ابتلا به لکنت زبان قرار می‌گیرند.
چه زمانی باید به پزشک یا گفتار درمان مراجعه کرد؟
لکنت زبان برای کودکان بین سنین ۲ تا ۵ سال به صورت دوره‌ای امری مرسوم و بسیار شایع است. برای بسیاری از کودکان در سن رشد، لکنت زبان بخشی از تکامل در پروسه فراگیری سخن گفتن محسوب می‌شود و با گذشت زمان بهبود می‌یابد. اما گاهی اوقات لکنت زبان ادامه‌دار می‌شود و یا اینکه در سن بزرگسالی، به صورت ناگهانی خود را نشان می‌دهد؛ در این صورت نیاز است برای درمان به متخصص مراجعه شود.
در صورتی که هر یک از موارد زیر در مورد شما صدق می‌کند، باید حتماً به یک گفتار درمانگر مراجعه کنید.
- اگر لکنت زبان، بیش از شش ماه به طول انجامیده است.
- در صورت بزرگ شدن کودک لکنت زبان نیز در او شدت می‌گیرد و ادامه پیدا کند.
- با انقباض عضلانی یا تیک‌های عصبی و تقلا کردن هنگام صحبت همراه باشد.
- در ارتباطات فرد تأثیر بگذارد.
- مشکلات عاطفی یا اضطراب و ترس از روبرویی با جامعه ایجاد کرده است.
- لکنت زبان ناگهانی در بزرگسالی اتفاق افتاده باشد.
درمان لکنت زبان
از روش‌های درمان لکنت زبان، می‌توان به رفتاردرمانی و گفتاردرمانی اشاره کرد. از آنجا که فرد مبتلا به اختلال گرفتگی زبان به مرور زمان زود رنج، عصبی، پرخاشگر و گوشه‌گیر می‌شود، ممکن است در زندگی، مدرسه یا محل کار دچار شکست شود. بنابراین در مرحله اول باید به فردی که لکنت زبان دارد کمک کرد با چنین مشکلاتی کنار بیاید. سپس در جلسات گفتاردرمانی فرد با تمرین یاد می‌گیرد با آرامش صحبت کند. او مهارت‌های گفتاری را همراه با پزشک خود تمرین می‌کند.
واکنش اطرافیان نیز در بهبود آنها، بسیار اهمیت دارد. فرد مبتلا نباید هنگام صحبت از سوی اطرافیان مورد تمسخر یا شتابزدگی قرار بگیرد چراکه در این صورت اضطراب او از حرف زدن افزایش پیدا می‌کند.
در مراکز درمانی لکنت زبان چه اقداماتی صورت می‌گیرد؟
در این مراکز سه اقدام مهم قبل از درمان فرد مراجعه کننده صورت می‌گیرد که عبارتند از:
- بررسی میزان لکنت زبان، نوع شخصیت و رفتار فرد
- آگاهی از روش برخورد فرد با لکنت زبان خود، محیط اطراف و اعضای خانواده
- واکاوی امکانات رفت‌وآمد، مجموعه علایق و اهداف، شیوه و منش زندگی و نیز میزان جدیت و پیگیری فرد و اعضا اصلی وابسته به او برای درمان
مشکلات درمان لکنت ناگهانی زبان در بزرگ‌سالان
درباره درمان لکنت ناگهانی زبان در بزرگ‌سالان، قدرت روانی فرد دارای این اختلال اهمیت بالایی دارد؛ زیرا بزرگ‌سالان ممکن است شکست‌ها و ناکامی‌های بیشتری به دلیل لکنت زبان در زندگی خود، تجربه کنند که این کار را برای درمان این افراد سخت‌تر می‌کند. این افراد باید صبور باشند و برای جلسات درمانی فرصت کافی بگذارند. در درمان لکنت ناگهانی زبان در بزرگ‌سالان از تکنیک‌های تنفسی، آموزش استفاده از ابتدای صدا‌ها و تکنیک‌های کاهش استرس استفاده می‌شود. فرد باید صبور بوده و باور داشته باشد که این عوامل در درمان او مؤثر است.
