معمولاً بزرگ‌ترین الگوی هر کودک پدر و مادر او هستند و کمتر پیش می‌آید که کودکی افراد دیگر را به عنوان الگو بپذیرد. به همین دلیل رفتار والدین از هر نظر تأثیر زیادی بر کودک دارد و می‌تواند در سرنوشت و آینده او نقش داشته باشد. در این میان باید به تاثیر مشاجره والدین بر فرزند نیز توجه داشته باشیم و بدانیم که با این کار ممکن است آینده و سلامت فرزندمان به خطر بیافتد.
در این مقاله می‌خواهیم درباره تأثیر مشاجره والدین بر فرزندان و روش‌های کنترل این مشاجرات صحبت کنیم؛ پس با ما همراه باشید.
میزان تأثیر مشاجره والدین بر فرزند
دقیقا نمی‌توان گفت دعوای پدر و مادر تا چه اندازه بر فرزندان تأثیرگذار است، زیرا به نوع دعوا و اینکه این دعوا تا چه مدت طول بکشد و همچنین روابط پدر و مادر خارج از دعوا بستگی دارد. به‌طور کلی مشاجره‌های کوتاه و آن هم گاه‌به‌گاه و نه همیشه امری طبیعی است و از آنجایی‌که درگیری‌های شدید لفظی یا جسمی ندارد و پدر و مادر پس از مدت خیلی کوتاهی آشتی می‌کنند و همدیگر را دوست دارند، روی فرزندان تأثیر چندانی ندارد.
حتی کودکان با دیدن این صحنه‌ها یاد می‌گیرند که کمتر دعوا کنند و یا در صورت دعوا با آرامش آن را حل کرده و دوباره فضای صمیمانه بین خود و طرف مقابلشان ایجاد کنند؛ اما وقتی این دعواها شدید و مداوم باشد، طوری که دائماً درگیری‌های لفظی و یا کتک‌کاری وجود داشته باشد، تأثیرات روانی مخربی بر کودک شما می‌گذارد که شاید جبران‌ناپذیر باشد و یا دیر درمان شود.
رنج بردن کودکان از درگیری والدینشان
برخی از محققان ادعا می‌کنند که مشاجره‌های شدید حتی از شش‌ماهگی بر کودک تأثیر گذاشته و باعث تغییر ضربان قلب و افزایش هورمون‌های استرس‌زا می‌شود. همچنین گفته‌شده است در سن شش‌سالگی این تأثیرات کمی عمیق‌تر هستند. نتیجه استرس ناشی از این مشاجرات بروز علائمی مانند ترس، عصبانیت، اندوه و اضطراب کودکان می‌شود که در پی آن بیماری‌های رفتاری و روانی درون‌گرا و برون‌گرا در کودک رشد می‌کند و در بزرگ‌سالی بیشتر خودش را نشان می‌دهد.
بیماری‌های درون‌گرای ناشی از مشاجره والدین
- افسردگی
- اضطراب
- بی‌نظمی
- فرار از مسائل زندگی به‌جای مواجهه صحیح با مشکلات
- اختلال در خواب
- عدم تمرکز در مدرسه و یا مکان کار
- کاهش اعتمادبه‌نفس در انجام امور مختلف که گاهی منجر به تمسخر از طرف دیگران می‌شود.
بیماری‌های برونگرای ناشی از مشاجره والدین
- پرخاشگری
- خصومت
- رفتارهای ضداجتماعی و غیر متعهدانه
- بزهکاری و خرابکاری
- مشکلات بهداشتی
- عدم توانایی در انجام کارهای گروهی و کنار آمدن با دیگران
در کنار همه این رفتارهای ناهنجار روانی کودک در بزرگ‌سالی در روابط عاطفی و عاشقانه خود نسبت به همسر و فرزندانش دچار مشکل می‌شود؛ زیرا او توانایی و مهارت حل مسئله و کنار آمدن با مشکلات و پیدا کردن راه‌حل مناسب برای آن‌ها را یاد نگرفته است. همچنین این کودکان در بزرگ‌سالی نسبت به اکثر اطرافیان خود بدبین هستند و به‌سختی به آن‌ها اعتماد می‌کنند و یا آن‌ها را دوست خواهند داشت. در نتیجه نمی‌توانند به‌راحتی تشکیل خانواده بدهند و یا هر فردی نمی‌تواند با اخلاق پرخاشگرانه و بی‌مورد او و یا بدبینی‌هایش نسبت به آدم‌ها کنار بیاید.
جالب است بدانید تأثیر مشاجره والدین بر فرزند فقط بخش روانی و روحی او را دچار آشفتگی و تخریب نمی‌کند، بلکه بر جسم او نیز تأثیر می‌گذارد. در واقع برخی بیماری‌های روانی مانند ترس و اضطراب دائمی، افسردگی و … باعث پرخوری عصبی و یا کاهش میل به غذا در فرزندان می‌شود که هر دو بر سلامت جسمانی کودک تأثیرات منفی بسیاری مانند چاقی، ابتلا به دیابت کودکان و بیماری‌های قلبی از سنین کودکی و نوجوانی و ضعف‌های جسمانی مثل کم‌خونی به دلیل عدم خوردن غذای مناسب می‌شود.
دلایل تأثیر مشاجره والدین بر فرزند
معمولاً در درگیری‌های شدید والدین دچار انتقادات بیش‌ازحد از یکدیگر، پرخاشگری، تهدید، فریاد زدن، کتک زدن و … می‌شوند که اگر مداوم باشد به‌طورکلی یک ترس عمیق در کودک ایجاد می‌کند که به خود می‌گوید هر لحظه امکان چنین مشاجره‌ای وجود دارد و آرامش او را به‌طور کامل از بین می‌برد؛ این دعواها سلامت روانی کودک را تهدید می‌کند. حتی با بررسی‌هایی که انجام شده است برخی از کودکان به‌صورت ناخودآگاه احساس گناه می‌کنند و خودشان را مقصر این مشاجره‌ها می‌دانند.
در نتیجه واکنش‌های مضری برای مقابله با این ترس‌ها و تهدیدها پیدا می‌کنند که عموماً هم در خفا این واکنش‌ها انجام می‌شود و حتی این رفتارها ممکن است بر رشد مغز فرزندانی که هنوز در سنین اولیه زندگی خود هستند تأثیرات منفی بگذارد. گاهی نیز منجر به بیماری‌های روانی جدی می‌شود که درمانشان هم طولانی و هم هزینه‌بر است و شاید بتوان گفت حتی اگر آن بیماری هم درمان شود تأثیرات دیگری که در بالا توضیح دادیم در فرزندمان می‌ماند و ممکن است به دیگران نیز آسیب بزند.
عوامل موثر بر میزان تأثیرپذیری کودکان از مشاجره والدین
حتی اگر دعواها شدید باشد میزان تأثیرگذاری آن بر کودکان در خانواده‌های مختلف یکسان نیست و به عوامل مختلفی بستگی دارد. ازجمله مهم‌ترین این عوامل عبارت هستند از:
- استراتژی‌های کلی خانوادگی خارج از دعوا در هنگام آرامش
- سن والدین
- جنسیت فرزند (معمولاً دختران بیشتر از پسران تأثیرپذیر هستند.)
- نوع تربیت و خلق‌وخوی کودک
- روابط خواهربرادری فرزندان
- میزان وابستگی به والدین
- واکنش فیزیولوژیکی کودک نسبت به یک محیط استرس‌زا
- سلامت روانی والدین و نحوه فروکش کردن دعوا و ارتباط پدر و مادر بعد از مشاجره
- میزان فشار اقتصادی در خانواده
- میزان فشار اجتماعی در خانواده (مثلاً روابط والدین با رئیس یا همکارانشان در محل کار)
روش کنترل دعوا و کاهش تأثیر آن بر کودکان
- اگر صحبت و درگیری شما شدید شد، ابتدا کودک خود را از آن مکان دور کنید و سپس به دعوای خود ادامه دهید.
- بهتر است برای حفظ آرامش خانواده کمی گذشت و کنترل روی رفتارتان داشته باشید.
- در دوران دوستی و صمیمیت مهارت‌های ارتباط مؤثر را بیاموزید تا در صورت درگیری بتوانید آن را کنترل کرده و با آرامش حلش کنید.
- اگر مشاجره در مقابل کودکتان انجام شده است، پس از آرام شدن به او اجازه دهید تا نگرانی‌هایش درباره این دعوا را با شما در میان بگذارد و شما نیز به او کمک کنید تا کمتر مضطرب شده و احساس امنیت کند.
- اگر از همسرتان ناراحت هستید دلیل نمی‌شود که در امور مربوط به فرزندتان که بر عهده شماست کوتاهی کنید و نباید فرزندتان را در این میان قربانی کنید.
- ایجاد دوستی و روابط عمیق بین فرزندان و پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها باعث می‌شود که این مشاجره‌ها آسیب کمتری در کودک ما ایجاد کند.
سخن آخر
هر چند ممکن است درگیری سنگینی که بین ما و همسرمان ایجاد شده، خیلی قابل کنترل نباشد، اما ما باید به فکر آینده فرزندی باشیم که به خواست ما به این دنیا آمده است و نباید اجازه دهیم این مشاجره‌ها در مقابل او انجام شود.
شما نیز اگر تجربه‌ای درباره کنترل مشاجرات خانوادگی دارید، حتما برای ما در پایین همین صفحه بنویسید تا دوستان دیگر هم استفاده کنند. همچنین پیشنهاد می‌کنیم حتما مطلب «کنترل خشم در برابر کودکان با ۱۲ راهکار ساده و کارآمد» را نیز در انگیزه مطالعه کنید.
