یکی از موارد شایع در بین کودکان، حسادت به فرزند دوم از طرف فرزند اول است که والدین باید بتوانند با راهکارهای مناسب آن را کنترل کرده و احساس عشق و دوستی بین فرزندان را جایگزین کنند.
در این مطلب می‌خواهیم نحوه برخورد و روش‌های مناسب برای مدیریت حسادت به فرزند دوم را برایتان توضیح دهیم.
دلیل حسادت به فرزند دوم
حسادت فرزند اول به فرزند دوم دلایل مختلفی مانند تفاوت سنی کمتر از ۳ سال بین دو فرزند، عدم توجه کافی پس از آمدن فرزند دوم نسبت به فرزند اول، وابستگی بیش از اندازه فرزند اول به والدین و … دارد.
در واقع زمانی که فرزند دوم متولد می‌شود، فرزند اول احساس می‌کند کانون توجه خانواده کودک کوچک‌تر است و اگر ما به‌خوبی این مسئله را برای او روشن نکنیم و حواسمان به رفتارمان نباشد حتی ممکن است فکر کند که دیگر دوستش نداریم.
همه این احساسات باعث می‌شود، فرزند اول خود را در رقابت با فرزند دوم برای کسب توجه بیشتر ببیند و اگر این اوضاع با آگاهی و به‌خوبی کنترل نشود، به هر دو کودک و خانواده آسیب می‌زند.
آماده‌سازی فرزند اول قبل از تولد فرزند دوم
اگر والدین بتوانند قبل از به دنیا آمدن فرزند دوم، فرزند اول را از نظر پذیرش موضوع آماده کنند، شرایط بهتری ایجاد خواهد شد. این کار کمی برای والدین سخت است، اما انجام آن در آینده کمک بزرگی هم به والدین و هم به فرزندان می‌کند.
برای بیان کردن این موضوع، باید در نهایت احترام و تفاهم و آرامش این موضوع را به کودک بگویید و بعد از آن اجازه دهید کودک احساسات طبیعی خود نسبت به این موضوع را مانند حس عصبانیت، بروز دهد تا با شناسایی آن‌ها بتوانید به‌خوبی کنترلشان کنید. پس به هیچ‌وجه احساسات او را سرکوب نکنید.
نحوه برخورد با فرزند اول بعد از تولد نوزاد جدید
۱. درک احساسات متناقض او
باید به‌عنوان والدین شرایط سخت کودک اول را درک کنید. او در این زمان ممکن است احساسات متناقض دوست داشتن و نفرت را با هم بروز دهد. مثلاً در کنار شما بخواهد کودک را اذیت کند، اما در برابر آزار شخص دیگر نسبت به او احساس مسئولیت بکند؛ بنابراین او را درک کنید و مطمئن باشید احساسات منفی بر احساسات مثبت تأثیر نمی‌گذارند و ما باید آن‌ها را برای افزایش حس مثبت تشویق کنیم.
همچنین این نکته را بپذیرید که قرار نیست خواهران و برادران همیشه عاشق همدیگر باشند؛ حس حسادت و رقابت تا حدودی بین آن‌ها وجود دارد که با کنترلش مشکلی ایجاد نمی‌کند و حتی می‌تواند باعث موفقیتشان شود. البته به هیچ وجه آن‌ها را مقایسه نکنید.
۲. تعیین مرزهای مشخص برای کنترل اوضاع
قوانینی را برای فرزندان تعیین کنید تا مجاز به انجام هر کاری برای تخلیه احساسات خود نباشند. مثلاً به او بگویید که اجازه ندارد برادر یا خواهرش را با الفاظ نامناسب صدا بزند. در واقع باید به آن‌ها یاد بدهید که نباید دقیقا طبق احساسی که دارند عمل کنند و می‌توانند یاد بگیرند که آن را کنترل کنند. این قوانین باید جزئی و کامل باشند و روش‌های جایگزین مثل ضربه زدن به یک کیسه بوکس برای تخلیه احساسات منفی را برای او در نظر بگیرید.
۳. وقت گذراندن با فرزند اول
درست است که با آمدن فرزند دوم سر شما حسابی شلوغ می‌شود و کارهای زیادی برای انجام دادن دارید، اما نباید توجهتان نسبت به فرزند اول به‌طور قابل ملاحظه‌ای که به او ضربه بزند، کاهش یابد. سعی کنید روزانه حداقل بین ۱۵ الی ۳۰ دقیقه فقط برای او وقت بگذارید، مثلاً با او حرف بزنید یا برایش کتاب بخوانید و نقش مهم او در خانواده و کمک به والدین را برایشان توضیح دهید، تا احساس امنیت بیشتری داشته باشند.
همچنین می‌توانید یک سری کارهایی که برای نوزاد جدید انجام می‌دهید برای فرزند اول هم انجام دهید تا بداند همیشه مورد توجه شما باقی می‌ماند. مثلاً اگر تغییراتی در اتاق نوزاد جدید می‌دهید در اتاق فرزند اول نیز با نظر خودش تغییراتی انجام دهید.
۴. رعایت فاصله سنی استاندارد بین فرزندان
از نظر روانشناسی بهترین فاصله سنی بین دو فرزند حداقل ۳ سال و حداکثر ۷ سال هست؛ بنابراین اگر فاصله سنی آن‌ها کمتر از سه سال باشد، به این دلیل که هنوز کودک رشد کافی نداشته است و خیلی از مسائل را درک نمی‌کند و همچنین به دلیل اینکه مادر در وضعیت بارداری نمی‌تواند به‌خوبی گذشته از نظر عاطفی، تغذیه، بازی و … به فرزند اول رسیدگی کند، باعث آسیب رساندن به او می‌شود؛ اما در سن بالای ۳ سال فرزند اول نسبتاً شناخت بهتری از مسائل دارد و بهتر موضوعات جدید خانواده را می‌پذیرد.
۵. مسئولیت دادن به فرزند اول
بهتر است والدین حتی قبل از اینکه برای بارداری مجدد تصمیم بگیرند موضوع را با فرزند اول در میان بگذارند و او را در تصمیم‌گیری شریک بدانند. این کار به آن‌ها حس مسئولیت‌پذیری و استقلالی می‌دهد که باعث می‌شود در آینده بهتر با موضوع کنار بیایند و فکر نکنند که فرزند دوم جای آن‌ها را می‌گیرد. همچنین دادن مسئولیت‌هایی مانند کمک در چیدمان اتاق فرزند دوم باعث پذیرش بیشتر موضوع از طرف کودک بزرگ‌تر می‌شود.
۶. عدم دور کردن فرزند دوم از فرزند اول
به هیچ وجه برای جلوگیری از آسیب به فرزند دوم، او را از فرزند اول دور نکنید. این کار نه تنها مشکل را حل نمی‌کند، بلکه می‌تواند علاوه بر حسادت، حس عصبانیت را نیز در فرزند اول زیاد کرده و باعث شود او در خفا به کودک کوچک‌تر آسیب بزند و گاهی مواقع اتفاقات جبران‌ناپذیری می‌افتد.
روش‌های کاهش حسادت به فرزند دوم
متخصصان روانشناسی کودک، راهکارهای مختلفی برای کنترل حسادت به فرزند دوم ارائه می‌دهند، اما درباره اصول کلی زیر همگی اتفاق نظر دارند:
۱. نحوه اعلام خبر بارداری به فرزند اول
- دست نگه‌داشتن در اعلام خبر تا پایان سه ماهه اول بارداری.
- به کودکتان نگویید که نوزاد جدید همبازی جدید او محسوب می‌شود.
- مانند یک پروژه سخت کاری موضوع را بیان نکنید و سعی کنید این موضوع با توجه به درک کودک بیان شود.
۲. توضیح معنی نوزاد کوچک یا نی‌نی جدید
- عکس‌های نوزادی فرزندتان را به او نشان دهید.
- اجازه دهید او نیز حرکات جنین در شکمتان را احساس کند.
- نوزاد تازه متولد شده‌ای را از طریق فیلم یا واقعیت به او نشان دهید، تا بهتر موضوع را درک کند.
۳. هنگام زایمان و به دنیا آمدن کودک
- در زمان زایمان و بستری شدن کودک اول را از خانه دور نکنید و اجازه دهید در محیط عادی خود مانده و بازی‌های قبلی‌اش را انجام دهد. بهتر است از کسی بخواهید که نزد او بماند نه اینکه او را به منزل دیگران بفرستید.
- سعی کنید اولین دیدار فرزند اول و دوم در بین جمع و جلوی مهمانان نباشد، تا به‌راحتی بتواند احساسات خود را بروز دهد. زیرا در این زمان حساس هر حرفی از جانب دیگران زده شود تأثیرات عمیقی در کودک اول می‌گذارد که گاهی مناسب نیست.
۴.پاسخ به پرخاشگری فرزند اول
- ممکن است در ابتدا فرزند بزرگ‌تر شما شروع به پرخاشگری کند. در این حالت با او مهربان و در عین حال قاطعانه برخورد کنید.
- به فرزند اول نشان دهید که نوزاد جدید چقدر کوچک است و به کمک بیشتری از جانب والدین احتیاج دارد.
- سعی کنید با مرور خاطرات نوزادی خودش درک او نسبت به موضوع را افزایش دهید.
سخن آخر
همان‌طور که فرزندان ما به تغذیه مناسب احتیاج دارند، تغذیه روحی مناسبی هم باید داشته باشند و همه احساسات آن‌ها باید مورد توجه قرار بگیرد. درباره حسادت به فرزند دوم اگر راهکارهای کنترل این حسادت را یاد نگیریم و به کار نبریم یا احساساتی مثل حسادت و عصبانیت و خشم کودکمان را با روش‌های نادرست سرکوب کنیم، ممکن است این احساسات، به شکل شدیدتری با آن‌ها به دوران بلوغ بروند و آسیب‌های جبران‌ناپذیری را برای فرزندمان ایجاد کنند و یا حتی در سرنوشت و نحوه تعامل او با دیگران تأثیرات منفی بگذارد.
پیشنهاد می‌کنیم در راستای مدیریت حسادت فرزند اول به فرزند دوم مطلب ۱۰ راه ساده و موثر برای کنترل خشم کودکان را نیز حتما در انگیزه بخوانید.
