شرایط نگهداری گل سنگ و روش تکثیر آن
گل سنگ از جمله گیاهان آپارتمانی است که در ایران به نام خال صورتی یا هیپوستس مشهور است. نام لاتین این گل Polka Dots و نام علمی آن نیز Hypoestes sanguinolenta است. گل سنگ از خانواده آکانتاسه Acanthaceae است. جالب است بدانید که گل‌های کوچکی که در گل سنگ رشد می‌کنند، در برابر برگ‌های رنگین این گیاه جلب توجه نمی‌کنند. غالبا گل سنگ را برای استفاده از زیبایی برگ‌هایش که به رنگ‌های سفید، صورتی، قرمز، سرخابی و شرابی هستند، پرورش می‌دهند. شرایط نگهداری گل سنگ بسیار ساده است و به‌سادگی می‌توان از این گیاه در منزل مراقبت کرد.
شرایط نگهداری گل سنگ
گل سنگ نیز مانند سایر گیاهان، برای رشد و پرورش خود به شرایط خاصی نیاز دارد تا دچار فرسودگی و زوال نشود. با رعایت کردن اصولی کلیدی در شیوه مراقبت و نگهداری گل سنگ می‌توان مدت زمان طولانی‌تری از زیبایی برگ‌های این گل زیبا استفاده کرد. در زیر به بررسی تعدادی از شرایط مورد نیاز برای پرورش بهتر این گیاه می‌پردازیم.
۱. خاک مورد استفاده
برای رشد بهتر گل سنگ خاک سرشار از مواد معدنی با زهکشی مناسب (لیمونی و کمپوست خاک) مورد نیاز است. برای تهیه چنین خاکی میبایست یک قسمت تورب، یک قسمت خاک برگ پوسیده و یک قسمت ماسه را با یکدیگر ترکیب کرد. از جمله خاک‌هایی که می‌توان برای پرورش این گیاه استفاده کرد خاک پریسا ۱۶ است که این خاک برای گل بنفشه آفریقایی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. از جمله خواص خاک پریسا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سبک بودن
- آب نگهدار بودن
- هوا نگهدار بودن
- حاوی مواد مغذی مورد نیاز برای رشد گل
- PH این خاک در حدود ۴/۶ تا ۹/۶ است.
- این خاک فاقد آفات و قارچ‌های مضر است.
- این خاک دارای شانزده ماده مفید برای رشد این گیاه است.
نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که در صورتی که ریشه‌های گل سنگ از خاک بیرون آمده باشد باید به سرعت گلدان گل را عوض کرد.
۲. گل دهی
به صورت کلی باید اشاره داشت که قسمت زینتی گیاه گل سنگ برگ‌های رنگی این گیاه است و گل آن جلوه خاصی در برابر زیبایی‌های برگ‌های این گیاه ندارد. از طرف دیگر، گل‌های این گل کوچک است؛ از این رو، برای محافظت از انرژی گل و افزایش دادن عمر آن، به محض مشاهده گل‌های این گیاه، آنها را بچینید و از ساقه گیاه جدا کنید.
۳. کود مناسب
افزودن کود شیمیایی به خاک مورد استفاده در گلدان نقش پررنگی در پرورش گیاه دارد. کود مورد نیاز برای رشد این گیاه را میبایست در دوره ای ۱۴ روزه تجدید کرد. کودهای دارای ازت، مانند کودهای آپارتمانی سبب از بین رفتن قسمت‌های رنگی و سبز شدن برگها می‌شود. از این رو باید در انتخاب این کودها برای پرورش گل سنگ دقت کافی داشته باشید.
۴. نور مناسب
نور مناسب از جمله اساسی‌ترین نیازهای هر نوع گلی است که گل سنگ نیز از این قاعده مستثنی نیست. نور کافی موجب شادابی گل سنگ و زیبایی برگ‌های آن می‌شود. البته باید به این نکته دقت داشت که این نور باید به صورت غیر مستقیم به گل شما برسد، دلیل آن نیز این است که تابش مستقیم نور خورشید، برگ‌های گل شما را از بین خواهد برد. از طرفی نور کم نیز سبب از بین رفتن نقاط و خال‌های صورتی و نقش و نگارهای روی برگ گل سنگ می‌شود و به مرور زمان برگ‌های گل شما به رنگ سبز تغییر رنگ می‌دهد. بهترین مکان برای مراقبت و نگهداری از گل سنک کنار پنجره است.
۵. دمای مورد نیاز
سردی هوا موجب محو شدن لکه‌های صورتی موجود بر روی برگها می‌شود. دمای روز ۲۴ تا ۲۹ درجه سانتیگراد و دمای شب ۲۱ تا ۲۳ درجه سانتیگراد جهت رشد بهتر گل سنگ مناسب است. باید به این نکته دقت داشته باشید که به هیچ عنوان دما نباید به زیر ۱۳ درجه سانتیگراد برسد. دمای مناسب از عوامل مؤثر در نگهداری گل سنگ است که باید جدی گرفته شود.
۶. رطوبت
گل سنگ نیاز به رطوبت بالا دارد. شما می‌توانید در زیر گلدان این گل ظرفی قرار دهید که بزرگ‌تر از گلدان شما باشد. داخل ظرف را سنگریزه بریزید و آن را تا نیمه از آب پر کنید. با بهره بردن از این راهکار رطوبت گل سنگ شما به میزان زیادی تأمین می‌شود. در زمان آبیاری این گیاه نیز باید دقت داشته باشید که از آب ولرم با دمای ۲۵ درجه استفاده کنید. به این دلیل که آب سرد موجب ریزش برگها و کم رنگ شدن آنها خواهد شد.
۷. آفات و بیماری‌های گل سنگ
آفات، همواره در رشد گیاهان خلل به وجود می‌آورد. مواردی مانند شته، مگس سفید، کنه تارعنکبوتی و شپشک از آفات مشهور گل سنگ هستند. عواملی نظیر کاهش رشد و ضعیف شدن، کم رنگ شدن برگها و بدشکل شدن آنها از نشانه‌های وجود این حشرات روی گیاه است. در صورت مشاهده چنین آفاتی باید برای برطرف کردن آنها اقدامات لازم را به عمل آورد.
۸. آبیاری
گل سنگ در فصل تابستان نیاز به نم و رطوبت بالاتری دارد و از طرفی در فصل زمستان نیاز کمتری به رطوبت دارد و باید به این نکات در آبیاری این گیاه توجه کرد. برای آبیاری گل سنگ در فصل تابستان سه بار در هفته و در فصل زمستان یک‌بار در هفته اقدام کنید. نکته دیگر اینکه باید از آبیاری بیش از اندازه گل سنگ جلوگیری کنید. به این دلیل که این عمل موجب زرد شدن برگ‌های این گیاه می شود. گل سنگ نیازی به اسپری آب ندارد. در فاصله بین دو آبیاری باید خاک خشک شود؛ یعنی زمانی که با نوک انگشت سطح خاک را لمس می‌کنید نباید رطوبتی احساس کنید.
۹. هرس گل سنگ
به سادگی می‌توان گل سنگ را با استفاده از سر شاخه آن در یک گلدان کوچک کاشت. با این کار بوته‌های این گیاه پرتر و زیباتر به نظر می‌رسند. پس از این کار کیسه ای را بر روی گلدان بکشید به صورتی که لبه‌های کیسه به زیر گلدان برود. با انجام این عمل، محیط مرطوب برای قلمه‌های این گیاه تأمین می‌شود. دقت داشته باشید که کیسه باید حدود یک ماه روی گلدان باقی بماند. پس از برداشتن کیسه حتماً یک‌بار سرشاخه‌ها را بزنید تا بوته این گیاه پرتر شود. با گذشت زمان شاخه‌های این گیاه بلند و باریک می‌شود. از این رو به صورت منظم میبایست شاخه‌های بلند گیاه سرزنی شوند تا رشد شاخه‌های جانبی تحریک و گیاه حالت بوته ای بیابد.
تکثیر گل سنگ
گل سنگ به دو روش تکثیر می‌شود که در زیر به بررسی این روش‌ها می‌پردازیم.
۱. تکثیر گل سنگ به روش قلمه ساقه
برای تکثیر به روش قلمه، از نوک ساقه قلمه‌هایی به طول ۵ تا ۲۰ سانتیمتر را که حداقل یک گره دارد را با یک چاقوی تیز برش دهید. قلمه‌ها را می‌توان در بستر ریشه زایی که ترکیب شن و خاک برگ است یا در آب، ریشه دار کرد. در زیر به صورت گام به گام روش قلمه زدن آموزش داده می‌شود.
- قلمه گرفتن: برای تکثیر گل سنگ به روش قلمه زدن باید از اوایل اردیبهشت ماه تا اوایل مهرماه با وسیله ای مناسب مانند قیچی باغبانی یا تیغی تیز، قلمه‌هایی از گیاه را به طول ۷ تا ۱۰ سانتیمتر برش دهید. مساعدترین قلمه برای تکثیر گل سنگ، قلمه‌های موجود در نوک ساقه‌های این گل است. از نوک ساقه قلمه‌هایی به طول ۵ الی ۲۰ سانتیمتر و دارای چند برگ، برش دهید. به این نکته دقت کنید که وجود لااقل یک گره (منظور از گره، قسمت اتصال برگ به ساقه است) به روی قلمه گل سنگ الزامی است. با این وجود قلمه را از قسمت‌های گوناگون گل سنگ نیز می‌توان برش داد، ولی نوک ساقه به علت اینکه نتیجه بهتری در ریشه‌زایی دارد، موثرتر است. باید قبل از قلمه زدن برگ‌های پایینی را حذف کنید. علت آن نیز این است که ممکن است در زیر خاک و آب ریشه دهند.
- ریشه‌زایی: قلمه‌هایی را که تهیه کرده اید، در پودر هورمون ریشه زایی قرار دهید (البته بستر را نیز می‌توان از مخلوط شن و خاک برگ نیز تهیه کرد) و سپس در گلدانی با دهانه‌ی در حدود ۷ سانتیمتر، دارای کمپوست، بذر و قلمه بکارید. می‌توان قلمه را نیز در آب ریشه‌دار کرد. قلمه ها را در دمای مساعد که دمای ۲۰ درجه سانتیگراد است و در نور مناسب، اما دور از تابش مستقیم نور آفتاب بگذارید. این قلمه‌ها را با نایلون و یا کیسه شفاف پلاستیکی پوشش دهید تا عمل تعریق صورت گیرد. تعریق قلمه به عملیات ریشه‌دهی سرعت بالایی می‌دهد.
- انتقال قلمه ها به گلدانی دیگر: ریشه دادن قلمه گیاه گل سنگ به مدتی تقریبا دو ماه احتیاج دارد. بعد از این مدت باید کیسه پلاستیکی را بردارید تا قلمه بتواند در محیط طبیعی رشد خود را تکمیل کند. گل سنگ را در این مرحله با کود مایع تغذیه کنید تا گلی شاداب و سالم داشته باشید. سپس گل را به گلدانی با دهانه‌ای به اندازه ۱۰ سانتیمتر و دارای کمپوست گلدانی با پایه پیت انتقال دهید. در روش ریشه دهی در آب، در مرحله‌ای از رشد که طول ریشه‌ها ۵ سانتیمتر شد، قلمه‌ها را بیرون بیاورید و در گلدان‌هایی با دهانه‌ای به اندازه ۹ سانتی متر قرار دهید. توجه داشته باشید که به ریشه‌ها آسیبی نرسد.
۲. تکثیر گل سنگ به روش کاشت بذر
گل سنگ را می‌توان با استفاده از روش کشت بذر در سینی بذر، گلدان کوچک و یا ظرف مسطح، شامل کمپوست مخصوص و بذر و قلمه نیز تکثیر کرد. به این منظور از اواسط تا اواخر فصل بهار، بذرها را به صورت پراکنده بکارید و در دمای ۲۰ درجه سانتیگراد از آن مراقبت کنید. در زیر روش تکثیر گل سنگ را به روش کاشت بذر به صورت گام به گام به شما آموزش می‌دهیم.
- کشت بذر و انتخاب دمای مناسب: برای کشت بذر گل سنگ لازم است که در گام نخست بذری را که تهیه کرده اید، برای مدت زمان یک تا دو روز، در آب ولرم خیس کنید و بعد از آن بذرها را در درون یک گلدان یا سینی بذر در عمق ۰.۵ سانتیمتر بکارید. بستر کشت بذر گل سنگ باید ترکیبی از پیت ماس و پرلیت باشد. درصورتی که از خاک یا از سایر بسترها استفاده می‌کنید، درصد جوانه‌زنی کم می‌شود و گاهی از اوقات باعث عدم جوانه زدن بذرها می‌شود. از اواسط تا اواخر فصل بهار، بذرها را به صورت پراکنده کاشته و در دمای تقریبی ۲۰ تا ۲۳ درجه سانتیگراد بگذارید.
- زمان کشت: لازم است که بستر کشت از تابش مستقیم آفتاب دور باشد. مناسبترین مدت برای کشت در فصول بهار و تابستان است. دقت داشته باشید برای آماده سازی گل سنگ جهت کاشت در محیط های باز در حدود ۱۲ تا ۱۰ هفته پیش از آخرین سرمای بهاره بذرها باید کاشته شوند.
- جوانه زنی: نباید فراموش کنید که کشیدن یک لایه پلاستیک شفاف روی بستر کاشت بذرهای گل سنگ به حفظ رطوبت هوا و در نتیجه جوانه زدن موثرتر بذرها کمک می‌کند. بذرهای این گیاه پس از گذشت دو هفته آغاز به جوانه زدن می‌کند و هنگامی که جوانه‌های بذری به حد مناسب بزرگ شدند، آن را خارج کنید و در گلدانی با دهانه‌ای به اندازه ۷ یا ۸ سانتی متر دارای کمپوست گلدان قرار دهید و بکارید.
تغییراتی که حاکی از وجود مشکل در گیاه است
- برگ‌های گل سنگ کم رنگ شده است و می‌ریزد: محیط نگهداری گل سنگ سرد است و یا اینکه آب مورد استفاده برای آبیاری این گیاه سرد بوده است. به این منظور دمای نگهداری محیط نگهداری گل سنگ را افزایش دهید.
- برگها به مرور به زردی می‌گرایند و در حال ریختن هستند: در صورت مشاهده این علائم باید بدانید که آبیاری گل سنگ بیش از اندازه بوده است و گل رو به خزان گذاشته است.
- نقاط و خال‌های صورتی و رنگی برگها به مرور زمان محو می‌شوند: در این حالت میزان نور تابیده به گلدان کم بوده است. در این صورت باید گلدان را به مکان‌های پر نورتر منتقل کنید.
- لکه‌های سوخته روی برگ قابل رؤیت است: در صورت بروز چنین مشکلی باید بدانید که گل سنگ در معرض تابش مستقیم نور خورشید بوده است. البته در برخی از موارد استفاده از براق کننده‌های شیمیایی نیز می‌تواند دلیل این تغییرات باشد.
آیا شما نیز به نگهداری از گل و گیاهان آپارتمانی علاقه‌مند هستید؟ آیا در منزل خود گل سنگ دارید؟ از گل خود چگونه نگهداری می‌کنید؟ لطفاً تجربیات خود را در این زمینه با ما به اشتراک بگذارید.