پولیپ بینی یا Nasal polyp یک توده‌ی کوچک وغیر سرطانی است که در محل پوشش مسیرهای بینی یا سینوس‌ها قرار گرفته و با ایجاد حجم در مجرای بینی باعث مشکلات تنفسی در فرد بیمار می‌شود. از علت‌های بروز پولیپ بینی می‌توان به عوامل آلرژی و حساسیت، عفونت‌ها، آسم، حساسیت به مواد مخدر و یا اختلالات ایمنی اشاره نمود. البته عوامل دیگری نیز در ایجاد این بیماری مؤثر هستند که نادر و کمیاب هستند.
ظاهر پولیپ بینی
پولیپ بینی توده خاکستری و گاهی بی‌رنگی است که معمولاً از مخاط سینوس‌ها و گاهی از خود بینی منشأ می‌گیرد. در اکثر افراد، پولیپ‌های بینی پایه‌دار و پرتعداد بوده و در داخل هر دو بینی وجود دارند، هرچند که ممکن است فقط در یک بینی و به‌طور منفرد نیز دیده شوند. پولیپ مای بینی از لحاظ ظاهر و شکل شبیه دانه‌های انگور است. اگر فردی با وسیله‌ای پولیپ‌های موجود در بینی را لمس کند در خواهد یافت که این پولیپ ها متحرک هستند یعنی با لمس می‌توان آن‌ها را جابجا کرد و لمس آن‌ها دردناک نیست. در موارد نادری که پولیپ خیلی بزرگ شود، از سوراخ بینی نیز قابل‌مشاهده است و گاهی می‌تواند از پشت بینی وارد حلق شود و اگر بیمار دهانش را باز کند، در داخل حلقش قابل‌مشاهده است.
نشانه‌های ابتلا به پولیپ بینی
پولیپ بینی تا هنگامی که کوچک است علامت و نشانه خاصی ندارد، اما وقتی پولیپ در داخل بینی بزرگ شد، مشخص‌ترین علامت آن مسدود شدن بینی است. سایر علائم این بیماری عبارتند از:
- خشکی گلو و دهان به هنگام خواب
وقتی پولیپ بینی منجر به بسته شدن بینی شود، بیمار با مشکلات دیگری نیز در زندگی روزمره خود روبرو خواهد شد. تنفس دهانی منجر به خشکی گلو و دهان به هنگام خواب خواهد شد. این امر به‌نوبه خود باعث می‌شود که فرد مبتلا، خواب شبانه خوبی نداشته باشد و این خود باعث مشکلات دیگری می‌شود.
- بروز سینوزیت شدید
پولیپ بینی ممکن است به شکلی باشد که باعث انسداد و بسته شدن مجاری سینوس‌ها شود. در این صورت ترشحات سینوس‌ها در داخل آن‌ها جمع می‌شود و احتمال بیماری سینوزیت در فرد افزایش می‌یابد. پس پولیپ می‌تواند عامل مساعد کننده‌ای برای ایجاد و یا تشدید سینوزیت های شدید در فرد بیمار باشد
- آبریزش و گرفتگی مجاری بینی
- کاهش حس بویایی و به‌اصطلاح کر بو شدن فرد بیمار
- کاهش حس چشایی و نفهمیدن مزه‌ها
- درد در ناحیه سر و سردردهای شدید در فرد بیمار
- صدای فرد بیمار به حالت تودماغی تغییر شکل می‌دهد
- خرناس کشیدن در هنگام خواب
- اگر پولیپ بینی در فرد بیمار بزرگ باشد و به هر دلیل تحت درمان قرار نگیرد، می‌تواند به پهن شدن و بزرگ شدن پل بینی منجر شود و بر روی چهره فرد تأثیرات عجیبی بگذارد.
علت‌های به وجود آمدن پولیپ بینی
علت ایجاد پولیپ بینی هنوز به‌صورت کامل و دقیق مشخص نیست؛ اما بدون شک، التهابات و عفونت‌های مزمن داخل بینی از عوامل اصلی پیدایش این بیماری هستند و نقش پررنگی در ایجاد این بیماری دارند. سایر عوامل عبارتند از:
- وجود عواملی چون حساسیت و آلرژی، گردوغبار، قرار گرفتن در معرض دود سیگار، باکتری‌ها و برخی ویروس‌ها در ایجاد پولیپ بی‌تأثیر نیستند. این محرک‌ها باعث التهاب در مخاط تنفسی بینی و سینوس‌ها و نهایتاً باعث ایجاد پولیپ می‌شوند.
- پولیپ بینی در اکثر موارد به دلیل آلرژی و حساسیت در بینی به وجود می‌آید که ممکن است با حساسیت‌های دیگری مثل آسم و یا حساسیت‌های پوستی نیز همراه باشد
- شواهد علمی وجود دارد که نشان می‌دهد افرادی که پولیپ تولید می‌کنند، نشانگرهای شیمیایی و واکنش سیستم ایمنی متفاوتی نسبت به افرادی که پولیپ تولید نمی‌کنند دارند
- پولیپ بینی در هر سن و سالی ممکن است ایجاد شود اما در بین افراد میان‌سال فراوانی بیشتری داشته و شایع‌تر است. پولیپ ممکن است در هر جای سینوس‌ها و مسیرهای بینی تشکیل شود اما اغلب اوقات در ناحیه‌ای که سینوس‌ها نزدیک چشم‌ها، بینی و استخوان گونه هستند ایجاد می‌شود و سبب انسداد این مسیرها می‌شود.
- حساسیت به بعضی داروها مانند آسپرین، می‌تواند باعث ایجاد پولیپ گردد که البته باید زیر نظر پزشک بررسی شود.
راه های تشخیص پولیپ بینی
برای تشخیص صحیح این بیماری روش‌های مختلفی وجود دارد که بر اساس تشخیص پزشک، یکی از آن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روش‌ها عبارتند از:
۱. مشاهده پولیپ بینی به‌وسیله رینوسکوپ
اگر اندازه پولیپ های موجود در بینی بیمار به میزان زیادی بزرگ باشد، پزشک می‌تواند به‌وسیله‌ی یک چراغ‌قوه پزشکی که رینوسکوپ نامیده می‌شود از سوراخ بینی به مجاری بینی نگاهی بیندازد و در این حالت پولیپ‌ها مشخص خواهند شد.
۲. اندوسکوپی بینی
دیگران چه می‌خوانند؟یک لوله نازک و البته انعطاف‌پذیر را که سر آن دوربین و چراغ نصب شده است، از طریق انتهای مجاری وارد بینی خواهند کرد و از این طریق متوجه وجود پولیپ در بینی بیمار می‌شوند.
۳. MRI و سی تی اسکن
جهت تشخیص اندازه و محل دقیق پولیپ از این روش استفاده می‌شود. این روش بسیار دقیق بوده و در بسیاری از موارد از این روش برای تشخیص پولیپ در فرد بیمار استفاده می‌شود.
۴. تست آلرژی
همان‌طور که گفتیم وجود آلرژی و حساسیت در شخص بیمار نقش تعیین‌کننده‌ای در افزایش این بیماری دارد. پس شناسایی نوع آلرژی و منشأ آن تأثیر زیادی در شناخت نوع پولیپ در بیمار دارد. از این تست جهت تعیین منشأ التهاب مزمن بینی استفاده می‌شود.
راه‌های درمان پولیپ بینی
برای درمان این بیماری، روش‌های مختلفی وجود دارد که بر اساس بزرگی و موقعیت قرار گیری پولیپ، یکی از روش‌های زیر انتخاب می‌شود.
- استفاده از افشانه‌های مخصوص بینی یا کورتیکواستروئیدهایی به‌صورت اسپری
- کورتیکواستروئیدهای خوراکی و تزریقی
- آنتی هیستامین‌ها جهت کاهش آلرژی و حساسیت فرد بیمار
- استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها برای کاهش عفونت‌های مزمنی که در اطراف پولیپ ایجاد می‌شوند
در مواردی که درمان دارویی مؤثر واقع نشود و پولیپ بینی خیلی بزرگ باشد یا اینکه وجود پولیپ برای بیمار مشکل ایجاد کند لازم است که پولیپ بیمار به روش جراحی برداشته شود، با اینکه احتمال عود پولیپ بعد از عمل جراحی نیز وجود دارد. پس از عمل جراحی، مصرف آنتی بیوتیک به مدت ۱۰ روز و مصرف داروهای ضد آلرژی برای به تعویق انداختن عود پولیپ لازم است.
نکات بهداشتی لازم که پس از درمان پولیپ باید رعایت کرد
- مدیریت آلرژی و حساسیت
- مدیریت آسم
- دوری از استنشاق محرک‌های بینی مانند آلاینده‌های هوا، دود، گرد و خاک و دود سیگار
- رعایت بهداشت فردی و توجه به بهداشت
- استفاده از یک دستگاه مرطوب‌کننده‌ی هوا یا همان دستگاه بخور جهت مرطوب کردن مسیرهای تنفسی، بهبود جریان مخاط از سینوس‌ها و جلوگیری از مسدود شدن و التهاب بینی
- استفاده از شوینده‌ی بینی جهت پاک‌سازی مجرای داخلی بینی از آلودگی‌ها و محرک‌ها مانند افشانه‌های آب‌نمک