علائم کمبود آهن مانند سردرد، ضعف و دست و پاهای سرد، نشان می‌دهد که فرد دارای سطح پایینی از عنصر آهن در بدنش است. این موضوع می‌تواند عملکردها‌ی بدن را مختل کرده و ممکن است منجر به کم‌خونی ناشی از فقر آهن شود. آهن ماده معدنی است که برای بسیاری از کارکردهای بدن بسیار حیاتی است. این عنصر عامل انتقال اکسیژن در خون بوده و برای رشد و عملکرد صحیح سلول‌ها و تولید برخی از هورمون‌ها و بافت‌ها نیز ضروری است. اما در بیشتر موارد، این بیماری به راحتی قابل درمان است.
دراین مقاله به توضیح کامل درباره علائم کمبود آهن و دسته‌بندی این علائم در گروه خانم‌ها، آقایان و کودکان می‌پردازیم. همچنین رایج‌ترین منابع غذایی آهن را به شما عزیزان معرفی می‌کنیم.
علائم کمبود آهن
علائم کمبود آهن در بدن بسته به شدت آن و همچنین سلامت کلی فرد متفاوت است. برای کمبود آهن خفیف یا متوسط، فرد ممکن است علائم قابل توجهی را تجربه نکند. گاهی اوقات، کمبود آهن می‌تواند به کم‌خونی فقر آهن منجر شود؛ این در شرایطی است که بدن گلبول‌های قرمز یا هموگلوبین خون کافی نداشته باشد.
کم‌خونی فقر آهن می‌تواند باعث علائمی شود که عبارت هستند از:
- خستگی
- ضعف
- سرگیجه
- سردرد
- حساسیت به دما
- دست و پاهای سرد
- تنگی نفس
- درد قفسه سینه
- مشکل در تمرکز
- تپش قلب
- سندرم پای بیقرار (اختلالی درازمدت است که باعث می‌شود فرد احساس کند باید پایش را تکان دهد)
- هوس اقلام غیر غذایی مانند یخ یا خاک داشتن
همچنین علائم جسمی متعددی از کمبود آهن وجود دارد که باید به دنبال آن باشید، مانند:
- ناخن‌های شکننده
- ترک‌های کنار دهان
- ریزش مو
- التهاب زبان
- پوست کمرنگ یا زرد (به طور غیر طبیعی)
- ضربان قلب یا تنفس نامنظم
علائمی که گفته شد شمایی از کلیه علائم ایجاد شده به دلیل کمبود آهن در بدن است. اما علائم کمبود آهن برای خانم‌ها، آقایان و کودکان متفاوت است که در ادامه علائم مخصوص هر گروه گفته می‌شود.
علائم کمبود آهن در خانم ها
۱. احساس خستگی مفرط
به طور کلی و در حالت عادی سیستم بدن زن نسبت به مرد ضعیف‌تر است. همین امر موجب می‌شود تا در هنگام کمبود آهن در بدن، در اثر رسیدن اکسیژن کمتر به بافت‌ها، فرد بیشتر احساس خستگی کند. معمولا خستگی ناشی از کمبود آهن در خانم‌ها با کاهش تمرکز و احساس ضعف نیز همراه است.
۲. خونریزی بیش از حد در دوران قاعدگی
یکی از مهم‌ترین دلایل اینکه کمبود آهن در خانم‌ها بیشتر از آقایان رواج دارد، مربوط به این دوره می‌باشد. زیرا در این دوره بدن مقدار زیادی خون و در نتیجه گلبول‌های قرمز خود را ازدست می‌دهد. در صورتی که فرد دارای رژیم غذایی مناسبی نباشد، در طولانی مدت بدن دچار فقر آهن شدید می‌شود.
۳. رنگ پریدگی
اگر رنگ لب، پلک‌ها یا لثه‌های فردی کم رنگ‌تر از حالت عادی شود، به این معنی است که میزان گلبول‌های قرمز خون کاهش یافته است، که یکی از مهم‌ترین علائم کمبود آهن در بدن است.
۴. تپش قلب
تپش قلب در حالت‌های استرس و اضطراب تقریبا طبیعی است و با آرام شدن فرد از بین می‌رود. اما اگر فرد به طور دائم دچار تپش قلب بوده و از نظر بررسی‌های قلبی مشکلی نداشته باشد، به احتمال خیلی زیاد این نوع تپش قلب ناشی از کمبود آهن در بدن است که باید فورا مورد درمان قرار بگیرد.
۵. ریزش مو
یکی از مهم‌ترین مواد معدنی که فولیکول مو برای رشد خود به آن نیاز دارد آهن است. در صورت کمبود آهن در بدن، میزان آهن مورد نیاز به فولیکول مو نخواهد رسید. در این حالت علاوه بر کاهش میزان رشد مو، مقاومت ریشه موها کم شده و فرد دچار ریزش موی شدید می‌شود.
علائم کمبود آهن در آقایان
۱. خستگی زودرس و مفرط
همانطور که قبلا به آن اشاره شد کمبود آهن باعث کاهش میزان اکسیژن دریافتی توسط بافت‌های مختلف بدن شده که منجر به خستگی زودرس و مفرط می‌شود. در مردان نیز خستگی زودرس یکی از علائم کمبود آهن است.
۲. بی تفاوتی
یکی از اختلالات شایع در مردان دچار کمبود آهن بی‌تفاوتی آن‌ها نسبت به اطرافیان و محیط اطرافشان می‌باشد. این مسئله را می‌توان به بی‌حوصلگی ناشی از کمبود گلبول‌های قرمز در خون ارتباط داد. در واقع کمبود آهن هیجانات آقایان را بسیار کاهش می‌دهد.
۳. سرگیجه و سردرد
از دیگر علائم کمبود آهن در بدن آقایان سرگیجه و سردرد های دائمی است. به‌خصوص اگر فردی یک مدت طولانی را نشسته باشد یا به کار خاصی مشغول باشد، با تغییر در حالت فیزیکی بدن، دچار سرگیجه و سردرد شدیدتری می‌شود.
۴. حالت تهوع
حالت تهوع دائم و بدون دلیلی که در هر محیطی و با خوردن هر نوع مواد غذایی در فرد ایجاد می‌شود و فرد مطمئن است که به دلیل مسمومیت غذایی نبوده، از نشانه‌های کمبود شدید آهن در بدن است.
علائم کمبود آهن در کودکان
شایع‌ترین علائم کمبود آهن در بدن کودکان شامل این موارد است:
- رنگ پریدگی و سرد شدن دست و پا
- کندی رشد و تکامل
- بی‌حوصلگی و در نتیجه پرخاشگری
- بی‌اشتهایی
- تمایل به خوردن مواد غیر معمول مثل یخ یا خاک
خوشبختانه کودکان در سن رشد و به خصوص در بدو تولد به صورت مرتب تحت نظر پزشک قرار می‌گیرند. همین امر سبب می‌شود علائم کمبود آهن سریعا توسط متخصص تشخیص داده شود. به همین دلیل جای نگرانی نیست و این کمبود به راحتی با دستورات غذایی پزشک و در بعضی مواقع استفاده از مکمل‌های دارای آهن قابل جبران می‌باشد.
منابع غذایی آهن
بسیاری از غذاها حاوی مقادیر زیادی آهن هستند. فرد به راحتی می‌تواند آن‌ها را تهیه کرده و وعده‌های غذایی مغذی و مقوی بخورد که به تقویت جذب آهن کمک می‌کند. در زیر به معرفی این منابع غذایی می‌پردازیم:
۱. میوه‌ها و سبزیجات
- اسفناج
- مرکبات
- سبزیجات دارای برگ پهن
- فلفل قرمز
- کلم بروکلی
۲. آجیل و دانه ها
- تخمه کدو تنبل
- پسته
- دانه کنف
- تخمه آفتابگردان
۳. گوشت و ماهی
- گوشت بره
- گوشت گاو
- جگر
- صدف
- میگو
- ساردین
- ماهی تن
- ماهی سالمون
۴. محصولات لبنی
- شیر
- ماست
- پنیر
۵. حبوبات
- نخود
- سویا
- لوبیا چشم بلبلی
- لوبیا چیتی
- نخود فرنگی
سخن آخر
هر کسی که علائم کمبود آهن را تجربه می‌کند، باید به پزشک مراجعه کند. پزشک می‌تواند یک آزمایش خون ساده برای اطمینان ارائه دهد. اگر سطح آهن فرد طبیعی باشد، شاید این علائم هشداری برای بیماری‌های دیگر باشد. برای به دست آوردن یک تشخیص قطعی، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. بازگرداندن سطح آهن به حالت عادی، می‌تواند طی یک الی دو ماه پس از شروع درمان رخ دهد.
آیا شما نیز در خانواده خود یا دوستانتان این علائم را مشاهده کرده‌اید؟ با ما در میان بگذارید برای جلوگیری از فقر آهن از چه مواد غذایی استفاده می‌کنید؟
در پایان به شما پیشنهاد می‌کنیم که با علائم کمبود کلسیم نیز در انگیزه آشنا شوید و در صورت لزوم برای رفع آن اقدام کنید.